Στόχος της παρούσας καταγραφής είναι να αποτελέσει την αφορμή ώστε να ανακαλύψουμε την ιστορία και την πορεία του ιστορικού ποντιακού συλλόγου της Αλεξανδρούπολης, να την καταγράψουμε και να συνδέσουμε το παρελθόν με το σήμερα (1926-2020) ώστε να διατηρήσουμε ζωντανή τη μνήμη, παρακαταθήκη και για τους νεότερους.
Το άρθρο–έρευνα υπογράφει η Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α) Ουρανία Πανταζίδου.
Η λίστα με τους συνδρομητές του βιβλίου του Γεωργίου Κανδηλάπτη–Κάνεως «Ποντιακά Ιστορικά Ανάλεκτα», που είχε εκδοθεί στο τυπογραφείο Σακελλαρίδη στην Αλεξανδρούπολη το 1925, με είχε βάλει σε σκέψεις εδώ και πολύ καιρό σχετικά με την ύπαρξη ποντιακού συλλόγου από τόσο παλιά, καθώς ανάμεσα στους συνδρομητές του βιβλίου βρήκα και το όνομα του προέδρου του Συνδέσμου Ποντίων Δημοσθένη Εφραιμίδη. Έως τώρα κανείς δεν μπορούσε να με διαφωτίσει σχετικά με την ύπαρξη κάποιου ποντιακού συλλόγου, ο οποίος να δημιουργήθηκε αμέσως μετά την εγκατάσταση των προσφύγων στην Αλεξανδρούπολη. Όσο για τον υφιστάμενο σήμερα ποντιακό σύλλογο με την επωνυμία Μορφωτικός Σύλλογος Ποντίων Ν. Έβρου «Αλέξιος Κομνηνός» αυτός ιδρύθηκε το 1960 με την υπ΄ αριθμ. 235/1960 απόφαση του Πρωτοδικείου Έβρου (αρχικά ως Ένωση Ποντίων Νομού Έβρου). Τελευταία, ψάχνοντας για κάποιες επιπλέον πληροφορίες για τον πρώτο μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως, τον ποντιακής καταγωγής Γερβάσιο Σαρασίτη, διάβασα ότι στην κηδεία του τον Ιούνιο του 1934, μεταξύ άλλων είχε παραβρεθεί και είχε καταθέσει στεφάνι και η Ένωση Ποντίων της πόλης μας. Επόμενο ήταν το ταξίδι της αναζήτησής μου να συνεχιστεί μήπως και καταφέρω να ανακαλύψω κάτι περισσότερο. Και τελικά το ταξίδι μου ανάμεσα στα διάφορα παλιά ποντιακά περιοδικά, τα οποία διαφυλάττει ως πολύτιμα κειμήλια η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, έφερε αποτελέσματα… Πρώτο εύρημα ήταν το δημοσίευμα της Αθηνάς Μακρίδου–Καλλιγά (πολύ σημαντική προσωπικότητα στον ποντιακό χώρο) στο περιοδικό Ποντιακή Στοά 1971, όπου αναγράφεται η ύπαρξη της Ένωσης Ποντίων Νομού Έβρου από το 1925. Ως πρώτο πρόεδρο αναφέρει τον Νικόλαο Κων. Χριστοφορίδη.
Όμως το όνομα του προέδρου του Συνδέσμου Ποντίων, Δημοσθένης Εφραιμίδης, που είχα βρει στο βιβλίο του Γ. Κανδηλάπτη συνέχισε να με απασχολεί… Και το επόμενο εύρημα δεν άργησε να αποκαλυφθεί… Από ότι φαίνεται στο παρακάτω αφιέρωμα ο Δημοσθένης Εφραιμίδης, είχε ξεχωριστή κοινωνική θέση στον Πόντο. Όταν κινδύνεψε η πατρίδα του ζώστηκε τα άρματα και ως οπλαρχηγός πολέμησε υπέρ πίστεως και πατρίδος για να παραμείνει απάτητο το χωριό του από τις ορδές των ατάκτων Τούρκων, κατά την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Τραπεζούντα, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Ο Δημοσθένης Ιορ. Εφραιμίδης κατέληξε πρόσφυγας στην Αλεξανδρούπολη. Εδώ πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Συνδέσμου Ποντίων Έβρου και μερίμνησε για την εγκατάσταση των προσφύγων πατριωτών του στα μεθοριακά χωριά Αισύμη, Μαυρόπετρα κ.ά. Πέθανε σε ηλικία 63 ετών στις 1 Απριλίου 1941, λίγες μέρες πριν οι κατακτητές εισέλθουν στην Αλεξανδρούπολη. Και όπως γράφει το αφιέρωμα, μέχρι το τέλος της ζωής του ακόμη και επάνω στο επιθανάτιο κρεβάτι έπλεκε κάλτσες και φανέλες για τους στρατιώτες που πολεμούσαν στο αλβανικό μέτωπο.
Τέλος, στο ταξίδι μου αυτό, μια ανέλπιστη πληροφορία μου την επιφύλαξε η Δέσποινα Καραθανάση, σε μια από τις τελευταίες επισκέψεις μου στα ΓΑΚ ΕΒΡΟΥ. Συγκεκριμένα μου εμπιστεύθηκε μια πληροφορία από τη διπλωματική της εργασία με θέμα «Οργάνωση και Διοίκηση της εκπαίδευσης στην Αλεξανδρούπολή (1920-1940)». Για πρώτη φορά βρέθηκε στα χέρια μου και έγγραφο που πιστοποιούσε την ύπαρξη του ποντιακού σωματείου με την επωνυμία «Ενωσις Ποντίων Έβρου «Οι Αργοναύται», με έτος ιδρύσεως το 1926 και έδρα την Αλεξανδρούπολη, ως αναγνωρισμένο σωματείο. Η παραπάνω βεβαίωση απορίας του 1927 είχε χορηγηθεί σε προσφυγοπούλα μαθήτρια με καταγωγή από την Τραπεζούντα, για να την προσκομίσει στο Γυμνάσιο της Αλεξανδρούπολης. Η σφραγίδα όπως βλέπουμε είναι κυκλική και στην περιφέρειά της διακρίνονται τα εξής: «ΕΝΩΣΙΣ ΠΟΝΤΙΩΝ–ΕΒΡΟΥ–ΧΑΛΔΕΙΑΣ–ΚΕΡΑΣΟΥΝΤΟΣ–ΚΟΤΥΩΡΩΝ–ΣΕΒΑΣΤΕΙΑΣ–ΑΜΙΣΣΟΥ–ΜΠΑΦΡΑΣ & ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ». Όταν είδα το έγγραφο αυτό πραγματικά ένιωσα μεγάλη συγκίνηση. Θέλω και δημόσια να ευχαριστήσω τόσο την Καραθανάση όσο και την Βλισίδου υπεύθυνη των ΓΑΚ, για το σημαντικό δώρο που μου έκαναν. Μετά τη συγκέντρωση των παραπάνω στοιχείων κατέληξα στο συμπέρασμα ότι όντως ο Δημοσθένης Ιορδάνου Εφραιμίδης πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Συνδέσμου Ποντίων Έβρου το 1925. Και όπως φαίνεται στη συνέχεια ο σύνδεσμος εκείνος μετουσιώθηκε σε αναγνωρισμένο σωματείο το 1926, με τις προβλεπόμενες από το νόμο διαδικασίες, με την επωνυμία «Ένωση Ποντίων Έβρου “Οι Αργοναύται”». Ως πρώτος πρόεδρος όπως φαίνεται και στην υπογραφή του εγγράφου υπήρξε ο Νικόλαος Κ. Χριστοφορίδης (εάν έχω αποδώσει σωστά την υπογραφή δίπλα στη σφραγίδα).
Κατά την έρευνά μου επισκέφθηκα και το Πρωτοδικείο αναζητώντας κάποια επιπλέον πληροφορία (π.χ. το πρώτο καταστατικό της Ένωσης το 1926), όμως όπως με ενημέρωσαν δεν υφίστανται στην υπηρεσία τους τόσο παλιά αρχεία… Και μπορεί εξαιτίας της βουλγαρικής κατοχής η Ένωση των Ποντίων Έβρου, που ιδρύθηκε σχεδόν αμέσως με την άφιξη των προσφύγων στην Αλεξανδρούπολη να διαλύθηκε, όμως η ποντιακή ράτσα είναι πολύ δυνατή για να πεθάνει… Και εγεννέθεν Ένωσις Ποντίων Νομού Έβρου, 20 σχεδόν χρόνια μετά. Οι ζυμώσεις για τη δημιουργία ποντιακού συλλόγου είχαν ξεκινήσει νωρίτερα ανάμεσα στις παρέες των Ποντίων της μεταπολεμικής Αλεξανδρούπολης. Και όπως λένε, οι παρέες γράφουν ιστορίες… Και οι παρέες εκείνες μετουσίωσαν των αργοναυτών το όραμα… 8 Μαΐου 1960: Για πρώτη φορά η άτυπη οργανωτική επιτροπή την οποίαν αποτελούσαν οι: Κωνσταντίνος Ν. Χριστοφορίδης, Δημήτριος Τσακμακίδης, Ηλίας Αλεξανδρίδης και Αλκιβιάδης Τοπαλίδης θα συγκαλέσει συνάντηση των ποντιακής καταγωγής κατοίκων της Αλεξανδρούπολης και περιχώρων, στην αίθουσα της πρώην Αγροτικής Τράπεζας (επί της οδού Εμπορίου), για να συζητήσουν την ίδρυση ποντιακού σωματείου. Στην πρώτη εκείνη συνάντηση εκτός των προαναφερθέντων παραβρέθηκαν και οι παρακάτω, οι οποίοι αποτέλεσαν τα ιδρυτικά μέλη του νέου συλλόγου: Γεώργιος Κανδηλάπτης–Κάνις, Αλέξανδρος Παρασκευόπουλος, Ιωάννης Λουκάς, Γεώργιος Παπαχρυσοστομίδης, Στυλιανός Σιδηρόπουλος, Αναστάσιος Σιδηρόπουλος, Ιωάννης Ξενιτίδης, Παναγιώτης Τσιτσεκίδης, Αθανάσιος Χλωρίδης, Θεόδωρος Ξενιτίδης, Χρήστος Γαβράς, Απόστολος Χαψιάδης, Ιγνάτιος Τσαιρίδης, Ιωάννης Κανδηλάπτης, Ηρακλής Κριτής
Κωνσταντίνος Σαϊνίδης, Γεώργιος Ζαζόπουλος, Σωκράτης Γρηγοριάδης, Ιωάννης Χριστοφορίδης, Γεώργιος Σαϊνίδης, Δημήτριος Σαϊνίδης, Χρ. Κριτής, Ιωάννης Λεπτοκαρόπουλος, Δημήτριος Αγαθαγγέλου, Γεώργιος Εμπορίδης, Ηλίας Παπαδόπουλος, Ιωάννης Κουραντζής, Κωνσταντίνος Καραμανίδης, Γεώργιος Εμμανουηλίδης, Χρήστος Τσαταλμπασίδης, Ιωάννης Καλαϊτσίδης, Αλέξανδρος Καλαϊτσίδης, Κοσμάς Παπαδόπουλος, Ιωάννης Καλτσίδης, συνολικά 38 άτομα. Η επωνυμία που επέλεξαν για το σωματείο ήταν «Ένωσης Ποντίων Έβρου “Αλέξιος Ο Κομνηνός”», για να θυμίζει στους Πόντιους τον πρώτο ιδρυτή της δυναστείας Τραπεζούντας. Ως έδρα ορίστηκε η Αλεξανδρούπολη.
Τα χρόνια που ακολούθησαν την Ένωση την πλαισίωναν πάντα σημαντικοί άνδρες της Αλεξανδρούπολης και των περιχώρων ποντιακής καταγωγής, αλλά και οι εξ αγχιστείας συνδεόμενοι με Πόντιους. Αργότερα και αφού η Ένωση πέρασε μια κρίση (τη δεκαετία του 1970), έβαλε ξανά στις ράγες τους σκοπούς για τους οποίους ιδρύθηκε. Αργότερα και με διαδοχικές τροποποιήσεις του καταστατικού ο σύλλογος σήμερα είναι γνωστός με την επωνυμία Μορφωτικός Σύλλογος Ποντίων Ν. Έβρου «Αλέξιος Κομνηνός». Ο Κωνσταντίνος Νικολάου Χριστοφορίδης ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα του, υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος της – αναγεννημένης Ένωσης Ποντίων Νομού Έβρου. Διετέλεσε πρόεδρος για 12 συνεχή χρόνια. Πριν ασχοληθεί με τον σύλλογο είχε διατελέσει Έπαρχος Σιδηροκάστρου, Παιονίας, Ναούσης, Γρεβενών, Διδυμοτείχου, Ορεστιάδας και Λήμνου. Υπήρξε αρθρογράφος σε Θρακικές εφημερίδες, συγγραφέας, πρόεδρος της Μικτής Ελληνοτουρκικής Επιτροπής των συνόρων. Τιμήθηκε με το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος, τον Πολεμικό Σταυρό, το Μετάλλιο εξαίρετων πράξεων, το Μετάλλιο φανέλας του Στρατιώτη και πολλών άλλων διακρίσεων.
Προσδοκία είναι, όπως συσπειρωθεί ο κόσμος, ποντιακής καταγωγής της Αλεξανδρούπολης γύρω από το σημερινό σύλλογο και ο καθένας να προσθέσει ένα λιθαράκι για την καταγραφή της ιστορίας των προγόνων μας. Να ξυπνήσουν μνήμες, να ανοίξουν σεντούκια, ξεχασμένα άλμπουμ φωτογραφιών… Πιστεύω ότι η καταγραφή για την εγκατάσταση των προσφύγων ποντιακής καταγωγής στην Αλεξανδρούπολη και τα περίχωρα αυτής έχει πολλά ακόμη να δώσει. Ας είναι το παρόν μια αφορμή. Και ας έχουμε στο μυαλό μας ότι οι σύλλογοι μπορεί να έρχονται και να παρέρχονται, όμως εμείς, οι απόγονοι εκείνων έχουμε χρέος να διατηρήσουμε ως αμάραντο τσιτσέκ την ιστορία των Ελλήνων του Πόντου! Στο κατώφλι του 2020 θα ήθελα να ευχηθώ στο νυν σύλλογο να συνεχίσει το σπουδαίο έργο των προκατόχων του και να αγωνισθεί για τη διατήρηση και διαιώνιση της ιστορίας, του πολιτισμού και των παραδόσεων του Ποντιακού Ελληνισμού.
Ουρανία Πανταζίδου, Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
Πηγή: alexpolisonline.com
