Ολοκληρώθηκαν πριν από λίγη ώρα οι πρωινές συνεδρίες που έγιναν για την ποντιακή μουσική και τον ποντιακό στίχο, στο πλαίσιο της Επιστημονικής Ημερίδας «Η ποντιακή μουσική στον 21ο αιώνα», που διοργάνωσε η Έδρα Ποντιακών Σπουδών σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στην αίθουσα της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης.
Ξεκίνησαν πριν από λίγη ώρα οι απογευματινές ώρες με θέματα την «ερμηνεία», «μουσική και κοινωνία» και «αρχείο» της ποντιακής μουσικής.
Την Ημερίδα άνοιξε ο επίκουρος καθηγητής Ιστορίας του ΑΠΘ και υπεύθυνος της Έδρας Ποντιακών Σπουδών, Κυριάκος Χατζηκυριακίδης, ο οποίος αφού καλωσόρισε τον κόσμο, μίλησε για τους σκοπούς και τις δράσεις της Έδρας και το σημαντικό έργο που επιτελείται από αυτήν.
Στη συνέχεια ο επιστημονικός συνεργάτης της Έδρας Ποντιακών Σπουδών δρ Νίκος Μιχαηλίδης έθισε μερικά ερωτήματα προκειμένου να προβληματιστούν οι ακροατές και να απαντηθούν μέσα από τις εισηγήσεις. «Μπορείτε να φανταστείτε τις ζωές σας χωρίς ποντιακή μουσική; Πώς θα ήταν άραγε να μην μπορείς να ακούσεις τα τραγούδια που προκαλούσαν χαρά ή συγκίνηση στους αγαπημένους σου νεκρούς;», ήταν δύο από τα ερωτήματα που έθεσε.
Την εναρκτήρια διάλεξη έκανε ο δρ Μουσικής του Εθνικού Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου, Παύλος Τσακαλίδης, ο οποίος μίλησε για την ποντιακή μουσική παράδοση και τις σύγχρονες δημιουργίες. Προβλημάτισε τους ακροατές για το γεγονός ότι μέσα σε τριάντα χρόνια διοργανώθηκαν μόνο τρία επιστημονική συνέδρια για την ποντιακή μουσική, εκ των οποίων μόνο τα δύο εκδόθηκαν ως υλικό για την μελέτη της. Μίλησε επίσης για την ποντιακή μουσική και τους νεοτερισμούς, τον δανεισμό και την κλοπή των τραγουδιών, τις παραλλαγές, τις επόμενες δημιουργίες καταγεγραμμένες με σημειογραφία. Ολοκλήρωσε την ομιλία του με την παράκληση να γίνονται σε τακτική και επιστημονική βάση τέτοιες ημερίδες, διότι έτσι θα χτιστούν οι βάσεις για την περαιτέρω έρευνα της ποντιακής μουσικής.
Το πάνελ της πρώτης πρωινής συνεδρίασης με θέμα τη μουσική συντόνισε ο κοινωνιολόγος, καθηγητής των ΤΕΙ Θεσσαλονίκης Σάββας Μαυρίδης.
Την πρώτη ομιλία έκανε ο μουσικολόγος-ιστορικός Γιάννης Τσανασίδης, με θέμα «Η μουσική και οι μουσικοί του Πόντου» που είναι και ο τίτλος της διπλωματικής του εργασίας. Ο νεαρός εισηγητής έκανε αρχικά μια μικρή ιστορική αναδρομή και στη συνέχεια διαχώρισε την ποντιακή μουσική σε τέσσερις κατηγορίες όσον αφορά την εκτέλεση και το κοινωνικό της πλαίσιο. Κατέταξε τα λαϊκά-δημοτικά τραγούδια σε τρεις μεγάλες κατηγορίες με βάση τη χρονολογική περίοδο που δημιουργήθηκαν: 10ος ή 12ος αιώνας, 15ος-19ος αιώνας και 19ος μέχρι σήμερα. Αναφέρθηκε επίσης σε διάφορες καταγραφές μελωδιών,στη Φιλαρμονική της Τραπεζούντας και στο εκπαιδευτικό σύστημα της Αργυρούπολης.
Στη συνέχεια μίλησε για τους μουσικούς της πρώτης γενιάς, από τους ξεχώρισε τον Γώγο Πετρίδη ως ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο στη ποντιακή μουσική. Ανέφερε επίσης άλλα είκοσι ονόματα λυράρηδων (γεννημένοι πριν από το 1920) τους οποίους καταγράφει το βιογραφικό τους, μαζί με φωτογραφικό υλικό και τις μουσικές καταγραφές που έχουν αφήσει πίσω τους. Ο Γιάννης Τσανασίδης έκλεισε την ομιλία του λέγοντας ότι οι λυράρηδες αυτοί είναι η πρώτη πηγή πληροφοριών και δεν φτάνει μόνο να τους προσεγγίσουμε αλλά να κατανοήσουμε και την ψυχοσύνθεσή τους και στο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο έδρασαν.
Στη συνέχεια ο μουσικολόγος Χρήστος Καλιοντζίδης μίλησε για την «Τροπική συμπεριφορά στην ποντιακή μουσική» που είναι και η πτυχιακή του διατριβή. Μίλησε για τη συγκριτική μελέτη ηχογραφημάτων που πραγματοποιήθηκαν από το 1945 μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘90 στην Ελλάδα. Ξεχώρισε τρεις λυράρηδες για την εργασία του, τον Γώγο Πετρίδη, τον Παναγιώτη Ασλανίδη και τον Μιχάλη Καλιοντζίδη, έχοντας ως βασικό άξονα μελέτης την επιρροή που άσκησαν στους νέους λυράρηδες της δεύτερης, τρίτης και τέταρτης γενιάς.
Η ποντιακή μουσική παράδοση αποτελεί μία ζώσα λαϊκή παράδοση της υπαίθρου με ξεχωριστή ταυτότητα, συνδυάζοντας στοιχεία και χαρακτηριστικά από τις μουσικές παραδόσεις της αρχαίας Ελλάδας, του Βυζαντίου, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του ευρύτερου αραβικού κόσμου, τόνισε.
Η μοναδική κυρία, της πρώτης συνεδρίας, η μουσικός Χριστίνα Κυριακίδου, μίλησε για την ποντιακή λύρα και τα στερεότυπά της. Ξεχώρισε την ομιλία της σε δύο ενότητες. Στην πρώτη μίλησε για τα βιώματά της και στην άλλη έκανε σκέψεις για το μέλλον του ποντιακού πολιτισμού. Μεταξύ άλλων μοιράστηκε με τους ακροατές ένα ρατσιστικό γεγονός που συνέβη στο παρελθόν σε βάρος της, λόγω ότι ήταν γυναίκα και έπαιζε λύρα. Σκοπός της, όπως ανέφερε, είναι να δημιουργήσει ποντιακή έντεχνη μουσική με τη διαφύλαξη των παραδοσιακών στοιχείων της.
Την πρώτη πρωινή συνεδρία έκλεισε ο δικηγόρος-μουσικός Νικηφόρος Φουλιράς,που ανέπτυξε «Το κατά τόπους ύφος της ποντιακής μουσικής και η σημασία διατήρησής του». Ανέφερε, περιοριστικά λόγω χρόνου, δύο σημαντικούς παράγοντες που έπαιξαν σημασία για τη διαμόρφωσή του: τα μουσικά όργανα και η γεωγραφική θέση. Έκλεισε την ομιλία του λέγοντας ότι θα πρέπει να χαρτογραφηθεί και πάλι η περιοχή του Πόντου.
Ακολούθησε συζήτηση με το κοινό.
Την δεύτερη πρωινή συνεδρία συντόνισε ο συγγραφέας Χριστόφορος Χριστοφορίδης και είχε θέμα τον ποντιακό στίχο.
Την πρώτη ομιλία της δελυτερης συνεδρίας άνοιξε η στιχουργός και τραπεζική υπάλληλος Ελένη Σιαμίδου με θέμα «Όταν το βίωμα γίνεται τραγούδι». «Αν με ρωτούσατε δέκα χρόνια πριν τί είναι ποντιακός στίχος, δεν θα είχα απάντηση». Με αυτά τα λόγια η ομιλήτρια ανέπτυξε για τη σχέση που έχει με την ποντιακή μουσική. Κάθε φορά που γράφει τραγούδια σκέφτεται τον παππού της και τη γιαγιά της να τα τραγουδάνε, είπε, προβληματίζοντας ταυτόχρονα τους ακροατές αν μπορούμε πλέον να τραγουδάμε για Ρωμάνες, από τη στιγμή που δεν έχουμε, ειδικά οι νέοι, τα βιώματα αυτά. Αν και η ίδια υποστηρίζει την εξέλιξη της μουσικής, χωρίς όμως να αλλοιώνεται το ποντιακό της ύφος, την προβληματίζει ιδιαίτερα.
Η φιλόλογος, συγγραφέας και στιχουργός Αγγελική Παμπουκίδου μίλησε για την «Ποντιακή στιχουργική: Γλώσσα, λέξη, βίωμα»: τρία σημαντικά στοιχεία κατά την κρίση της για να γράψει κάποιος ποντιακό στίχο. Έθεσε τον προβληματισμό της για την ποντιοποίηση ελληνικών λέξεων ή δημιουργία λέξεων που δεν υπάρχουν στην ποντιακή διάλεκτο. Ανέφερε επίσης ότι η γλώσσα είναι ο θεμέλιος λίθος του λαού μας, αποκαλώντας την θείο δώρο. Κληρονόμοι μιας ακόμη ευλογίας, της ποντιακής διαλέκτου, είπε. Αναρωτήθηκε δε, αν είμαστε γνώστες αυτής. Υποστήριξε, τέλος, την εξέλιξη, με στοιχειώδες αντίβαρο την ποιότητα και την υπόσταση του τραγουδιού. «Είμαστε όλοι υπεύθυνοι για ότι λαμβάνουν οι νέοι», είπε ολοκληρώνοντας την ομιλία της.
Η φιλόλογος και εκπαιδεύτρια ποντιακής διαλέκτου, Αναστασία Μαχαιρίδου, μίλησε για «Το ποντιακό δίστιχο: Η αισθητική και γλωσσική του ‘’ποιότητα’’ υπό το πείσμα του χρόνου». Έκανε μια θεωρητική προσέγγιση. Το ποντιακό δίστιχο, τόνισε, απορρέει από την καθημερινότητα (θάνατο, αγάπη, εργασία κλπ). Μεταξύ άλλων είπε ότι η ενασχόληση με την ποντιακή μούσα έγινε μόδα τα τελευταία χρόνια και ότι το ζητούμενο είναι η γλώσσα να βγαίνει αβίαστα. «Η ποντιακή γλώσσα είναι συναίσθημα, μνήμη και όνειρο», ανέφερε, σημειώνοντας ότι σήμερα δεν γράφουμε για τα παρχάρια, γιατί δεν τα έχουμε ζήσει. «Γράφουμε για το συναίσθημα», κατέληξε.
Την δεύτερη συνεδρία έκλεισε ο τέταρτος εισηγητής, ο ερμηνευτής και ερευνητής του ποντιακού τραγουδιού, Χρήστος Ακριτίδης, ο οποίος μίλησε για το «Ποντιακό τραγούδι: Ο ρόλος του στη διάσωση και διάδοση της ποντιακής διαλέκτου». Μέσα από βιώματα και στοιχεία τόνισε τα λάθη που γίνονται πάνω στο στίχο. Θέλει σοβαρότητα η ποντιακή διάλεκτος, είπε μεταξύ άλλων, και συμπλήρωσε ότι καλώς ή κακώς θα διατηρηθεί μέσα από το τραγούδι.
Ακολούθησε συζήτηση με τους ακροατές και βγήκαν συμπεράσματα από τον συντονιστή της συνεδρίας.
Οι σύνεδροι είχαν την ευκαιρία πάρουν βεβαιώσεις παρακολούθησης της Ημερίδας αλλά και να δουν από κοντά το πολιτικό αρχείο Πόντου που φυλάσσεται στη Λέσχη
Κείμενο, φωτογραφίες: Βασίλης Καρυοφυλλίδης.
