Με σημαντικές και αξιόλογες εισηγήσεις-τοποθετήσεις δεκαεπτά ομιλητών, έγινε το περασμένο Σάββατο στην αίθουσα της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης η επιστημονική ημερίδα «Η ποντιακή μουσική στον 21ο αιώνα: σκέψεις και προοπτικές», που διοργάνωσε η Έδρα Ποντιακών Σπουδών σε συνεργασία με τη Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Οι ομιλητές μέσα από πέντε συνεδρίες ανέπτυξαν όλο το φάσμα της ποντιακής μουσικής.
Για τις δύο πρώτες συνεδρίες μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Την τρίτη συνεδρία —και πρώτη απογευματινή—, που είχε θέμα την ερμηνεία των τραγουδιών, άνοιξε η πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ, μουσικός Μελίνα Χατζηκαμάνου με θέμα «Το ποντιακό τραγούδι: πορεία, εξέλιξη και γυναικεία παρουσία». Η μουσικός κατέθεσε τη δική της εμπειρία μέσα από προσωπικά βιώματα. Τόνισε ότι για την εξέλιξη της ποντιακής μουσικής «οφείλουμε να έχουμε στο αυτί μας το παλαιό για να έχουμε το νέο». Επέστησε την προσοχή στην στρέβλωση των ρυθμών, στη συνοδεία ακατάλληλων οργάνων, στον τρόπο ενορχήστρωσης και τη διάλεκτο. «Ότι δεν ξέρουμε μπορούμε να ρωτάμε», ανέφερε, για να αποφύγουμε τα λάθη που θα δώσουμε στη νέα γενιά. «Οι νέοι οφείλουν αρχικά να μελετήσουν το ιστορικό πλαίσιο και τα γεγονότα που έγραψαν τη μαύρη σελίδα του λαού μας και μετέπειτα να έρθουν πιο κοντά στις προηγούμενες γενιές αδράζοντας όποια εμπειρία μπορούν προκειμένου να διαμορφώσουν ολοκληρωμένη εικόνα και άποψη», είπε, ενώ εξήρε τις προσπάθειες των συλλόγων που μέσω των τμημάτων λύρα και θεατρικών κρατιέται η ποντιακή διάλεκτος. «Ο Πόντος δεν ήταν μόνο χοροί και τραγούδια αλλά πολλά παραπάνω», είπε χαρακτηριστικά. Ανέφερε επίσης πως η βάση της ποντιακής μουσικής είναι στη βυζαντινή μουσική και όχι σε δυτικότροπα πατήματα και μίλησε για τη δυναμική παρουσία των γυναικών στο ποντιακό τραγούδι. «Η νοοτροπία οι γυναίκες δεν πρέπει να τραγουδούν ποντιακά θα πρέπει κάποια στιγμή να υποχωρήσει και πιστεύω πως ο πεπαιδευμένος μουσικά κόσμος μπορεί να ξεχωρίσει το αξιοπρεπές και το αξιόλογο», είπε, μιλώντας και για την προσωπική της ενασχόληση με τα ποντιακά.
Στη συνέχεια ο καθηγητής μουσικής και ερμηνευτής Χρήστος Χαλκιάς, ανέπτυξε την ομιλία του μέσα από προσωπικά του βιωματικά με θέμα «Η φωνητική τοποθέτηση μέσα από την βιωματική εμπειρία και μίμηση της ανατολικής μουσικής». «Η φωνητική προσέγγιση μέσα στην ανατολική παράδοση είτε πρόκειται για ύμνο είτε για έναν ποντιακό μακρύν καϊτέ είναι ίδια», είπε, τονίζοντας ότι μοιράζεται τις ίδιες τροπικές κλίμακες, τα ίδια διαστήματα και ενώ έχει σχεδόν την ίδια δομή ωστόσο διαφέρει στην τοποθέτηση, όσον αφορά το λάρυγγα. Χαρακτήρισε τον ποντιακό λαρυγγισμό ως μοναδικό. Μέσα από παραδείγματα έδειξε πόσο κοινές βάσεις έχει η ποντιακή με τη βυζαντινή μουσική.
Ακολούθως ο καθηγητής μουσικής και ερμηνευτής Γιάννης Γκόσιος, μίλησε με θέμα «Διδασκαλία ποντιακού τραγουδιού: Σπουδή ή βίωμα». Ο καθηγητής χαρακτήρισε το τραγούδι ως έναν ευχάριστο τρόπο εκμάθησης της ποντιακής διαλέκτου. Ανέφερε ότι από δική του συμπερασματική έρευνα —πως ένας νέος χωρίς βιώματα και μουσικό περιβάλλον θα γίνει μουσικός—, κατέληξε στο γεγονός να δημιουργήσει μια δική του μεθοδολογία για την εκμάθηση του ποντιακού τραγουδιού, βασιζόμενος στις δικές του μουσικές γνώσεις, την ποντιακή διάλεκτο, αλλά και τη μελέτη των λαογραφικών στοιχείων που συνοδεύουν κάθε τραγούδι, παράλληλα με την απόπειρα ερμηνείας και όχι μόνον με τις θεωρητικές γνώσεις, που είναι και αυτές σημαντικές, όπως είπε. «Θα πρέπει κάθε νέος ερμηνευτής να γνωρίζει μουσική και τη γλώσσα της μουσικής», ανέφερε μεταξύ άλλων.
Τελευταίος ομιλητής της τρίτης συνεδρίας ήταν ο εθνομουσικολόγος Κώστας Τσαχουρίδης μου μίλησε για «Το ποντιακό φωνητικό ιδίωμα στη σύγχρονη Ελλάδα: μια εισαγωγή προσέγγιση στο τραγούδι και στην ερμηνεία». Χώρισε την ομιλία του σε δύο τμήματα όσον αφορά κάποια τεχνοκρατικά θέματα που παρατηρούνται στη φωνή αλλά και την ποντιακή μουσική στον 21ο αιώνα. Σύγκρινε τον τρόπο έκφρασης των Ποντίων τραγουδιστών με αυτόν από άλλες περιοχές της Ελλάδας και του εξωτερικού. Μετέφερε τον προβληματισμό του εάν θα πρέπει να εξακολουθούμε να τραγουδάμε για τα παρχάρια, όσον αφορά την προσέγγιση της μουσικής σε μη Ποντίους, τονίζοντας ότι θα πρέπει να γίνουμε εξωστρεφείς στη μουσική. «Αν γίνουμε εσωστρεφείς θα χαθούμε σε δυο τρεις παραγράφους, που κάποτε κάποιος μελλοντικός ερευνητής θα ανακαλύψει την ποντιακή μουσική», είπε, καταλήγοντας ότι «πρέπει να δώσουμε ερεθίσματα στους ανθρώπους που δεν γνωρίζουν την ποντιακή μουσική».
Ακολούθησε η τέταρτη συνεδρία, με εξίσου σημαντικές εισηγήσεις για την μουσική και την κοινωνία. Ο ερευνητής και συγγραφέας Βιτάλης Καϊσίδης μίλησε για την ποντιακή μουσική στο Μερτσάν της Νότιας Ρωσίας, ο υποψήφιος διδάκτωρ του τμήματος Παραστασιακές Σπουδές του Τεχνικού Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης Ονούρ Σεντούρκ μίλησε για τους Λαζούς και την παραδοσιακή μουσική» και ο διδάκτωρ Ανθρωπολογίας του Πανεπιστήμιο Πρίνστον Νίκος Μιχαηλίδης αναφέρθηκε στην ποντιακή μουσική στη σημερινή Τραπεζούντα.
Η πέμπτη και τελευταία συνεδρία είχε θέμα το αρχείο της ποντιακής μουσικής. Σε αυτήν μίλησα η διδάκτωρ Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μυροφόρα Ευσταθιάδου με θέμα «Ποντιακό μουσικό αρχείο: Αξιοποίηση και προβληματισμοί» και ο δικηγόρος, ερευνητής και μουσικός Θανάσης Στυλίδης με θέμα «Δημιουργία ενιαίου ψηφιακού αρχείου Ποντιακής μουσικής: Ένα μεγάλο στοίχημα».
Βασίλης Καρυοφυλλίδης
