Αποτελεί ίσως τον γνωστότερο και σημαντικότερο σύγχρονο μουσικό ποντιακής λύρας, μετρώντας έναν εντυπωσιακό αριθμό εμφανίσεων σε Ελλάδα και εξωτερικό. Στις 19 Μαΐου, ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ποντίων, ο Ματθαίος Τσαχουρίδης συμπράττει για πρώτη φορά με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών σε μια συναυλία αφιερωμένη στην ποντιακή μουσική παράδοση. Λίγο πριν την εμφάνισή του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, μιλά μεταξύ άλλων για τη σχέση της παραδοσιακής με την λόγια μουσική, αλλά και τα χαρακτηριστικά της ποντιακής μουσικής παράδοσης.
—Πρόκειται να ερμηνεύσετε το Κοντσέρτο για ποντιακή λύρα και ορχήστρα του Ηλία Παπαδόπουλου, ενός ανθρώπου που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην διάδοση της ποντιακής λύρας. Ποια χαρακτηριστικά του οργάνου θα λέγατε ότι κυριαρχούν στο συγκεκριμένο έργο;
Στο συγκεκριμένο έργο ο συνθέτης αποκαλύπτει στον ακροατή ένα ευρύ φάσμα των μουσικών δυνατοτήτων της ποντιακής λύρας! Συνδυάζει τόσο τις παραδοσιακές τεχνικές του οργάνου με τις παράλληλες τετάρτες (διαστήματα), τους έντονους ρυθμούς και τον πυρρίχιο χορό, την πολυφωνία που είναι βασικό χαρακτηριστικό της ποντιακής λύρας, τους βυζαντινούς ισοκράτες και τα αρχαιοελληνικά τετράχορδα, τις τρίλιες των δαχτύλων στην πρώτη θέση, όσο και τις σύγχρονες τεχνικές παιξίματος του οργάνου με την αλλαγή θέσεων επάνω στην ταστιέρα της λύρας, τις τεχνικές glissando και ponticello, τεχνικές παιξίματος δανεισμένες από το κλασικό βιολί, οι οποίες βρίσκουν απόλυτη εφαρμογή στην ποντιακή λύρα. Γίνεται μια άριστη μεταλλαγή από την παράδοση στην εξέλιξη.
—Υπάρχουν κατά τη γνώμη σας στερεότυπα που συνοδεύουν μέχρι και σήμερα την παραδοσιακή μουσική;
Η παραδοσιακή μουσική δεν είναι κάτι παλιό. Δεν είναι ένα μουσειακό είδος μουσικής. Είναι πιο επίκαιρη και πιο σύγχρονη από ποτέ. Είναι ένα δυναμικό στοιχείο που εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Κατά τον καθηγητή μου στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου και εθνομουσικολόγο, Professor John Baily, η παραδοσιακή μουσική αποτελεί την ταυτότητα ενός έθνους. Και στη χώρα μας, η κάθε Ελληνίδα και ο κάθε Έλληνας αισθάνεται δέος και υπερηφάνεια για την παραδοσιακή μουσική του τόπου του. Ας μην ξεχνάμε ότι όλοι οι μεγάλοι συνθέτες της δυτικής κλασικής μουσικής έχουν επηρεαστεί από την παραδοσιακή μουσική και υπάρχουν πάμπολλες αναφορές παραδοσιακής μουσικής τεχνοτροπίας σε σπουδαία κλασσικά έργα παγκόσμιας εμβέλειας και αναγνωρισιμότητας. Η αισθητική πλευρά όμως και το πώς αντιμετωπίζει ο κάθε μουσικός της μουσικής μας παράδοσης την τέχνη του κάποιες φορές έχει επιφέρει στερεότυπα αρνητισμού. Κι όμως αυτό οι μόνοι που μπορούν να το κρίνουν είναι ο χρόνος και ο λαός μας και όχι μεμονωμένες ατομικές κριτικές, ευτυχώς ελάχιστες, ανθρώπων του χώρου που δεν σέβονται τη φυσική εξέλιξη της παράδοσης. Ο χρόνος έχει αποδείξει την τεράστια αξία της παραδοσιακής μας μουσικής και των μουσικών που την αντιπροσωπεύουν.
—Ποια θα αναφέρατε ως τα βασικότερα χαρακτηριστικά της ποντιακής μουσικής παράδοσης;
Αρχαιοελληνικός τρόπος, Βυζαντινός ήχος, Δωρική έκφραση, πολυποίκιλος αυτοσχεδιασμός, έντονος ρυθμός και πολυφωνία. Η πολυφωνία είναι ένα καθαρά δυτικοευρωπαϊκό στοιχείο στην ποντιακή μουσική και βασικό χαρακτηριστικό της παραδοσιακής τεχνικής παιξίματος της ποντιακής λύρας. Αυτό αποδεικνύει και την Ελληνο-Βυζαντινο-Δυτικοευρωπαϊκή προέλευσή της που απέχει κατά πολύ από τον μουσικό χώρο του Ισλαμικού κόσμου. Ο χορός και η μουσική γίνονται ένα και ενώνονται με την ψυχική διάθεση του ακροατή. Η μουσική των Ελλήνων του Πόντου εκφράζει κάθε συναίσθημα χαράς και λύπης, εκφράζει τον δυναμισμό και την υπερηφάνεια της καταγωγής των Ποντίων. Εκφράζει και θυμίζει ταυτόχρονα το δικαίωμα στη μνήμη των αδικοχαμένων προγόνων μας. Ο ήχος της ποντιακής λύρας «τιμά» κάθε φορά που ηχεί στα αυτιά των Ποντίων τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Θα συνεχίσει να το κάνει αυτό για αιώνες και για όσο θα υπάρχει και θα ταξιδεύει ο ήχος της. Αυτά είναι για εμένα τα κύρια χαρακτηριστικά της ποντιακής μουσικής.
—Με ποιους τρόπους θα λέγατε ότι «συνομιλούν» η παραδοσιακή με την λόγια μουσική;
Η εκπαίδευση στη μουσική θεωρία και πρακτική είναι ένας βασικός παράγοντας επικοινωνίας μεταξύ των δύο. Η παραδοσιακή μουσική έχει τη βάση της στην προφορική παράδοση σε αντίθεση με την δυτικοευρωπαϊκή κλασική μουσική. Ο συνδυασμός των δυο επιφέρει εκπληκτικά αποτελέσματα και τα παραδείγματα δεν είναι λίγα. Σημαντικοί ερμηνευτές παραδοσιακών οργάνων ανά τον κόσμο έχουν συμπράξει με σπουδαίες συμφωνικές ορχήστρες. Το σημαντικό είναι ότι υπάρχει έκφραση και συναισθηματισμός και στην παραδοσιακή και στη λόγια μουσική. Γιατί και η λόγια μουσική έχει κατά κάποιο τρόπο τη βάση της στην παράδοση και αντλεί από αυτήν βασικά και θεμελιώδη στοιχεία σύνθεσης, μελωδίας και ρυθμού. Υπάρχει λοιπόν άμεση επικοινωνία μεταξύ της παραδοσιακής και της λόγιας μουσικής.
—Ως παιδί και νεαρός μουσικός, ποιοι ερμηνευτές ήταν τα «σημεία αναφοράς» σας;
Τα πρώτα μου ακούσματα ήταν από τον παππού μου και τον μπαμπά μου. Αυτοδίδακτοι μουσικοί και οι δύο. Η ενθάρρυνση και η αγάπη τους όμως να προχωρήσω στην εκμάθηση της ποντιακής λύρας και αργότερα στην επιστημονική μου κατάρτιση με την αποπεράτωση διδακτορικής διατριβής στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου, ήταν οδηγοί μου ώστε να αφιερώσω τη ζωή μου στην ποντιακή λύρα και στη διάδοση του ήχου της σε όλο τον κόσμο. Εκτός από τον παππού και τον μπαμπά μου με καταγωγή από την ηρωική Σάντα του Πόντου, ως τα πρώτα «σημεία αναφοράς» μου, ο δεξιοτέχνης της ποντιακής λύρας Γώγος Πετρίδης τον οποίο άκουγα και τον μελετούσα έως και σήμερα από παλαιές ηχογραφήσεις και κασέτες μαγνητοφώνου ήταν και παραμένει το «σημείο αναφοράς» μου. Δικαίως οι Πόντιοι τον αποκαλούμε «Πατριάρχη» της ποντιακής λύρας. Έφτασε την τεχνική παιξίματος του οργάνου σε επίπεδο θαυμαστό, αφού ολοκλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος του παραδοσιακού ρεπερτορίου με εκτελέσεις δυτικοευρωπαϊκής μουσικής σκέψης, χωρίς ο ίδιος να έχει μουσικές γνώσεις. Ελεύθερος αυτοσχεδιασμός-Εισαγωγή-Κύριο μέρος-Επωδός-Ρυθμικός αυτοσχεδιασμός-Φινάλε, ήταν ο τρόπος με τον οποίο συστηματοποίησε την «άτακτη φόρμα» έως τότε του παραδοσιακού μουσικού ρεπερτορίου που έπαιζαν οι λυράρηδες της εποχής του. Ήταν ένας άνθρωπος με φυσικό ταλέντο και ο πρώτος που επιχείρησε να παίξει με τη λύρα του μη ποντιακή μουσική, επηρεασμένος από το παραδοσιακό βιολί, το κλαρίνο και το μπουζούκι. Για εμένα ήταν ο «Πρόδρομος» και όλοι εμείς οι νέοι μουσικοί της ποντιακής λύρας, οι μαθητές του.
—Έχοντας συμπράξει αρκετές φορές στο παρελθόν με ορχήστρες ως σολίστ, ποιες πιστεύετε ότι είναι οι προκλήσεις που συναντά ως όργανο η ποντιακή λύρα ερμηνεύοντας μαζί με το ογκώδες σώμα της ορχήστρας;
Θεωρώ πως πρόκληση είναι η σύμπραξη καταρχάς αυτού του σολιστικού οργάνου με μια μεγάλη συμφωνική ορχήστρα. Η ποντιακή λύρα ως μουσικό όργανο δεν απέχει πολύ από τις ακουστικές ιδιότητες του κλασικού βιολιού. Είναι και τα δύο σχεδόν πολύ κοντά σε ηχόχρωμα. Φυσικά, σημαντικός παράγοντας είναι η ποντιακή λύρα να είναι άρτια κατασκευαστικά. Να είναι ένα όργανο που να ανταποκρίνεται σε όλες τις παραδοσιακές και σύγχρονες τεχνικές παιξίματος που ο εκτελεστής θα εφαρμόσει επάνω σε αυτό. Η ποντιακή λύρα έχει τη δική της ταυτότητα και μπορεί να παίξει τα πάντα! Ό,τι θα έπαιζε και ένα τρίχορδο βιολί.
—Στη συλλογή σας, έχετε πάνω από 30 έγχορδα μουσικά όργανα από όλον τον κόσμο. Ποια χαρακτηριστικά των εγχόρδων σάς γοήτευσαν ώστε να τα μελετήσετε τόσο εκτεταμένα;
Αγαπώ όλα τα έγχορδα μουσικά όργανα της συλλογής μου αλλά ξεχωρίζω το αφγανικό ρεμπάμπ. Το έμαθα κατά την πολυετή παραμονή μου στο Λονδίνο από τον καθηγητή μου Professor John Baily. Παίζεται με πένα και έχει 19 χορδές εκ των οποίων οι τρεις είναι οι κύριες και οι υπόλοιπες συμπαθητικές. Με συναρπάζει ο ήχος του και το ρεπερτόριο της παραδοσιακής αλλά και της κλασικής αφγανικής μουσικής! Ας σημειώσουμε ότι είναι και πανέμορφο!
—Από το 1996 έως και το 2011 ζήσατε στο Λονδίνο, όπου ολοκληρώσατε τις σπουδές σας φτάνοντας μέχρι το διδακτορικό επίπεδο. Το πολυπολιτισμικό περιβάλλον της πόλης είχε επίδραση στις δικές σας μουσικές επιρροές;
Φυσικά και είχε! Από πολύ μικρή ηλικία πειραματιζόμουν με τον ήχο της ποντιακής λύρας και ήθελα να παίξω καινούργιους ήχους και νέες μουσικές. Το πολυπολιτισμικό περιβάλλον του Λονδίνου, μου έδωσε τη μοναδική και πολύ σημαντική για εμένα ευκαιρία ώστε να έρθω σε επαφή με άλλες μουσικές του κόσμου και με άλλους μουσικούς πολιτισμούς. Η ποντιακή λύρα και ο ήχος της «σπάει» τα στενά όρια του παραδοσιακού ρεπερτορίου και πλέον επικοινωνεί ως ένα έγχορδο τοξωτό μουσικό όργανο, ως ένα σολιστικό όργανο μαζί με μεγάλες συμφωνικές ορχήστρες του κόσμου, όπως με τη συμφωνική ορχήστρα της Πράγας, που παίξαμε το μουσικό θέμα της τηλεόρασης του BBC για τους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας, με τη συμφωνική ορχήστρα της Ουκρανίας στην όπερα της Γενεύης παίζοντας γνωστές μελωδίες του Hollywood και πολλές άλλες σπουδαίες συνεργασίες. Η ποντιακή λύρα και ο ήχος της ακούστηκε σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο εξαιτίας αυτής της πολυπολιτισμικής επιρροής του Λονδίνου. Έπαιξε σε φεστιβάλ έθνικ και τζαζ μουσικής και σε μέρη που ούτε θα φανταζόμουν. Και συνεχίζει ακόμη! Νιώθω πραγματικά ευγνώμων για όλα αυτά και η μοναδική μου ευχή είναι να μπορέσω να συνεχίσω αυτόν τον δρόμο. Γιατί πιστεύω ότι αξίζει στην ποντιακή λύρα μια θέση στην παγκόσμια μουσική σκηνή, στο παγκόσμιο μουσικό περιβάλλον. Είναι η δικιά μας ποντιακή λύρα που συνδέει με τους ήχους της την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο και μας μεταφέρει στο σήμερα.
—Έχετε σκεφτεί να ασχοληθείτε με τη σύνθεση;
Συνθέτω λιγότερο από ότι παίζω με την ποντιακή λύρα. Με συναρπάζει περισσότερο η ιδέα του αυτοσχεδιασμού και της εκτέλεσης του παραδοσιακού και του σύγχρονου μουσικού ρεπερτορίου επάνω στην ποντιακή λύρα. Η αφορμή αυτή όμως να παρουσιάσουμε με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών το έργο του Ηλία Παπαδόπουλου για ποντιακή λύρα και συμφωνική ορχήστρα, μου δίνει το έναυσμα να δημιουργήσω κάτι καινούργιο!
—Πώς αισθάνεστε για την πρώτη σας σύμπραξη με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών;
Νιώθω πάντα την ίδια αγωνία για κάτι καινούργιο. Ανυπομονώ για τη μοναδική αυτή σύμπραξη! Πιστεύω πως θα ολοκληρώσω ένα από τα όνειρα που έχω, να γίνω ο πρώτος συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην Κ.Ο.Α. και την ποντιακή λύρα και να γίνει το «βάπτισμα» ώστε να ακολουθήσουν και άλλα συμφωνικά έργα που θα γραφτούν για την ποντιακή λύρα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών για την πρότασή της να είμαι ο σολίστας σε αυτό το έργο και για την άριστη επικοινωνία και φιλοξενία. Μου δίνετε όμως και την ευκαιρία να ευχαριστήσω τον συνθέτη κ. Ηλία Παπαδόπουλο για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε να εκτελέσω το ίσως μοναδικό έργο που έχει γραφτεί έως τώρα για ποντιακή λύρα και συμφωνική ορχήστρα. Ευχαριστώ επίσης τον μαέστρο κ. Βλαδίμηρο Συμεωνίδη για τη αγάπη που μου έδειξε, για την ευγένεια και τον επαγγελματισμό του.
Πηγή : lifo.gr
