Πως γιορτάζονταν οι Τρεις Ιεράρχες στον Πόντ
Κάθε χρόνο, στις 30 Ιανουαρίου, η εκκλησία μας τιμά τους τρεις Μεγάλους Πατέρες και Οικουμενικούς Δασκάλους, τους Τρεις Ιεράρχες, τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ως προστάτες της εκπαίδευσης και των γραμμάτων.
Στον Πόντο, η ημέρα αυτή, έπαιρνε πανηγυρικό χαρακτήρα και γιορταζόταν με μεγαλοπρέπεια και λαμπρότητα. Οι κάτοικοι των πόλεων, των κωμοπόλεων και των πιο μικρών χωριών, που διέθεταν σχολεία, την ημέρα αυτή θα παραβρίσκονταν στην εκκλησία.
Στο χωριό Χάρσορα του Πόντου, συνήθως μετά τη Θεία Λειτουργία ξεκινούσε όλο το εκκλησίασμα για το σχολείο. Μπροστά πήγαιναν τα εξαπτέρυγα, ο δίσκος με τα κόλλυβα, ο ιερέας και κατόπιν ο έφορος, οι δάσκαλοι και οι μαθητές, οι επίτροποι και όλοι οι κάτοικοι του χωριού.
Στη μεγάλη αίθουσα του σχολείου γινόταν η τελετή, ο ιερέας ευλογούσε τα κόλλυβα, ο δάσκαλος εκφωνούσε τον πανηγυρικό της ημέρας, οι μαθητές, μετά το τροπάριο των Τριών Ιεραρχών έλεγαν και μερικά εθνικά τραγούδια και τέλος αποχωρούσαν. Κατόπιν δύο μέλη της Σχολικής Επιτροπής και ο ταμίας έβγαζαν δίσκο και ο κόσμος έριχνε χρήματα ή άλλα αντικείμενα αξίας, που τα έβγαζαν στη συνέχεια σε δημοπρασία.
Οι κάτοικοι συναγωνίζονταν ο ένας τον άλλον στην προσφορά, γιατί με τα χρήματα αυτά ενισχύονταν τα σχολεία και πληρώνονταν οι δάσκαλοι στα βάθη του Πόντου, όπου ο αναλφαβητισμός για τους Έλληνες κατοίκους ήταν σχεδόν άγνωστος.
Στα Κοτύωρα η γιορτή ονομαζόταν των Τριών Ιεραρχών ή των Τριγιών. Η ημέρα αυτή ήταν μεγάλη θρησκευτική και εθνική γιορτή. Αφού γινόταν επίσημο μνημόσυνο για τους Τρεις Ιεράρχες, στο τέλος μοίραζαν τα κόλλυβα και μόλις έβγαινε ο δίσκος, ο καθένας έδινε τον οβολό του. Τα έσοδα όλα τα διέθεταν για την ενίσχυση των σχολείων. Ακολουθούσε μεγάλη σχολική γιορτή με πανηγυρικό περιεχόμενο, εθνικοθρησκευτικό και εκπαιδευτικό και τα παιδιά τραγουδούσαν πατριωτικά τραγούδια, απαγγέλοντας ποιήματα και χορεύοντας ελληνικούς χορούς. Η γιορτή αυτή των γραμμάτων ήταν και αφορμή για την τόνωση του πατριωτικού φρονήματος.
Τέλος, στην Κορόνιξα η Σχολική Εφορεία οργάνωνε πάνδημη τελετή γραμμάτων, η οποία εκτός των άλλων αποσκοπούσε και στην τόνωση της φιλομουσίας των κατοίκων. Συγκινητική ήταν η άμιλλα γενναιοδωρίας των κατοίκων.
Πληροφορίες από το βιβλίο Ποντιακή Λαογραφία, Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, Αρχείον Πόντου
