Ο Άγιος Παντελεήμων ζούσε στη Νικομήδεια της Μ. Ασίας και λεγόταν Παντολέων, ένεκα όμως της φιλανθρωπίας του, καθώς ελεούσε τους πάντες, μετονομάστηκε σε Παντελεήμων.
Έγινε πολύ γρήγορα γνωστός για τη θεραπευτική ιατρική του δράση, μαζί με τους Αγίους Αναργύρους, την Αγία Παρασκευή κ.α.
Ο Άγιος Παντελεήμονας ήταν και είναι γιατρός για όλες τις αρρώστιες, τόσο στη Μητροπολιτική Ελλάδα όσο και στον Πόντο.
Ο Άγιος Παντελεήμονας ήταν ιδιαίτερα γνωστός και αγαπητός στον Πόντο, όπως αναφέρει και ο Ιωάννης Μελετίδης. Ήταν και είναι γιατρός για όλες τις ασθένειες και τα σωματικά ελαττώματα.
Ο Γ.Κ. Χατζόπουλος από το χωριό Αντρεάντων Αμισού, για να καταδείξει την ιδιότητα του Αγίου να θεραπεύει όλες τις ασθένειες, μας παραδίδει την χαρακτηριστική φράση που λεγόταν στην περιοχή του, “κόρ’, τοπάλ’, ούλ’ σον Απανταλέμον”.
Την ίδια φράση με μικρή παραλλαγή μαρτυρεί και ο Άνθιμος Α. Παπαδόπουλος για την περιοχή Κρώμνης και Τραπεζούντας ως εξής, “Ούμπαν κοτζοί κι ούμπαν στραβοί σον Παντελεήμων” (όπου κουτσοί, όπου στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα).
Όλοι προσδοκούσαν ότι θα έβρισκαν γιατρειά από τον Άγιο. Μόνο η γερασμένη καρδιά, πίστευαν, δεν παίρνει θεραπεία. «Οι άρρωστοι ολ’ χαίρουνταν, ελπίζ’ νε να λαρούνταν και μονάχον το γερασμένον η καρδά λαρωμονήν κι παίρει (δηλ. οι άρρωστοι όλοι χαίρονταν, ελπίζανε να θεραπευτούν και μόνο η γηρασμένη η καρδιά θεραπεία δεν παίρνει)».
Στον Πόντο και το Καρς (Καύκασος) υπήρχαν πολλές εκκλησίες και εξωκλήσια στη χάρη του Αγίου. Μάλιστα λέγεται πως την ημέρα της γιορτής του επικρατούσε αυστηρά αργία από κάθε χειρωνακτική εργασία. Εξαίρεση, αποτελούσε μόνο η βοήθεια σε χήρες, ορφανά και ανήμπορους.
Η συρροή του κόσμου στα θρησκευτικά πανηγύρια, που είχαν και εμπορικό χαρακτήρα, ήταν ιδιαίτερα μεγάλη στα εξωκλήσια. Πήγαιναν και από μεγάλες αποστάσεις με τα πόδια, ως τάμα για να εναποθέσουν τις ελπίδες τους στον Άγιο για τη θεραπεία κάποιας ασθένειας. Μάλιστα, έταζαν ή έφερναν τάματα.
Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι ενός τραγουδιού: «Τάζ’νε λαμπάδας σον Αέρ’ ελάδ’ στην Παναϊαν και τριπόπαδοι λουτρούεμαν σον Αε – Παντελεήμον» (δηλ. τάζουν λαμπάδες στον άγιο Γεώργιο, λάδι στην Παναγία και λειτουργία από τρεις παπάδες στον άγιο Παντελεήμονα).
Την βοήθεια του Αγίου την επικαλούνταν ακόμα και οι Μουσουλμάνοι. Άναβαν κεράκι και έφερναν τάματα κατάλοιπο ίσως άλλων εποχών ίσως πρώην χριστιανικής πίστης ή ακόμα και κρυπτοχριστιανοσύνης.
Μετά τη θεία λειτουργία ακολουθούσε διασκέδαση με χορούς και τραγούδια.
Τέλος, εκτός από τις θεραπευτικές του ικανότητες οι Πόντιοι του Καυκάσου λέγεται ότι φοβούνταν τον Αε-Παντελεήμονα, διότι νόμιζαν ότι προκαλεί κατάγματα και εξαρθρώσεις.
Πληροφορίες πάρθηκαν από το βιβλίο: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, Αρχείον Πόντου, Ποντιακή Λαογραφία
