Η σημαντικότερη γιορτή του Σεπτεμβρίου είναι η Ύψωσις του Τιμίου Σταυρού, η οποία τιμάται στις 14 του μήνα. Στον Πόντο την ημέρα εκείνη οι κάτοικοι την τιμούσαν με μεγάλη ευλάβεια, καθώς την θεωρούσαν το σπουδαιότερο γεγονός από την ζωή του Χριστού, μετά την Ανάσταση και την ημέρα των Χριστουγέννων.
Ενδεικτικό το πόσο σημαντική εορτή την θεωρούσαν είναι ότι ο μήνας αυτός ονομάζονταν και Σταυρίτες εξαιτίας της γιορτής αυτής. Στα Κοτύωρα κρατούσαν και τη «νηστείαν τη Σταυρού» που διαρκούσε από την 1-14 Σεπτεμβρίου.
Επίσης, την ημέρα αυτή, επειδή, συνήθως, είχε κακοκαιρία έλεγαν «τη Σταυρού η φουρτούνα». Την ημέρα του Σταυρού, λοιπόν, οι πιστοί πήγαιναν στην εκκλησία προκειμένου να παρακολουθήσουν τη Θεία Λειτουργία, κρατώντας λουλούδια και βασιλικό -όπου σύμφωνα με την παράδοση είναι το φυτό του Σταυρού- για να διαβαστούν. Στη συνέχεια τα τοποθετούσαν στο εικονοστάσι και τα χρησιμοποιούσαν ως θυμίαμα για να ξορκίσουν το κακό, καθώς επίσης θυμίαζαν σταυρωτά και όποιον είχε μάτι.
Στην Ίμερα έλεγαν «Έλα ρίζα μ’ ν’ αποκαπνίζω σε και θα γίνεσαι καλά». Εκτός, όμως, από θρησκευτική εορτή, η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού ήταν και εθνική. Την προηγούμενη μέρα οι κάτοικοι συγκέντρωναν φαγητά, ώστε την ημέρα της εορτής να φάνε όλοι μαζί και στη συνέχεια να γλεντήσουν όλοι μαζί τραγουδώντας και χορεύοντας εντάμα.
Σήμερα, ο Τίμιος Σταύρος, ο οποίος βρέθηκε από την Αγία Ελένη με τη βοήθεια του βασιλικού ( η Αγία έψαχνε ανάμεσα στου σταυρούς να βρει εκείνον στον οποίο σταυρώθηκε ο Ιησούς Χριστός και τον βρήκε με τη βοήθεια του βασιλικού) βρίσκεται στην Ρωσία.
