Η Γενοκτονία είναι ένας όρος ο οποίος επινοήθηκε το Νοέμβριο του 1944, από τον Πολωνό δικηγόρο Raphael Lemkin (Λέμκιν) και διατυπώθηκε στο βιβλίο του «Axis Rule in Occupied Europe» για να περιγράψει τα εγκλήματα που γίνονταν από τη Γερμανία και τους συμμάχους της, στην τότε κατεχόμενη Ευρώπη. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη δίκη της Νυρεμβέργης το 1945, ενώ στις 9 Δεκεμβρίου του 1948 κατατέθηκε ως αίτημα προς εξέταση στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το οποίο και υπερψηφίστηκε. Από τότε και μέχρι σήμερα θεωρείται ένα έγκλημα το οποίο δεν παραγράφεται ενώ ο θύτης πρέπει να τιμωρηθεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Η Γενοκτονία συντελείται είτε εν καιρώ ειρήνης είτε εν καιρώ πολέμου και περιγράφει τα εγκλήματα που διαπράττονται σε μια ομάδα ανθρώπων. Πιο αναλυτικά, όπως αναφέρει το άρθρο ΙΙ της Συμβάσεως του 1948 για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, ορίζονται τα ακόλουθα:
«Εις την παρούσαν Σύμβασιν ως γενοκτονία νοείται οιαδήποτε εκ των κατωτέρω πράξεων, ενεργουμένη με την πρόθεσιν ολικής ή μερικής καταστροφής ομάδος, εθνικής, εθνολογικής, φυλετικής ή θρησκευτικής, ως τοιαύτης:
α) Φόνος των μελών της ομάδος.
β) Σοβαρά βλάβη της σωματικής ή διανοητικής ακεραιότητος των μελών της ομάδος.
γ) Εκ προθέσεως υποβολή της ομάδος εις συνθήκας διαβιώσεως δυναμένας να επιφέρωσιν την πλήρη ή την μερικήν σωματικήν καταστροφήν αυτής.
δ) Μέτρα αποβλέποντα εις την παρεμπόδισιν των γεννήσεως εις τους κόλπους ωρισμένης ομάδος.
ε) Αναγκαστική μεταφορά παίδων μιας ομάδος εις ετέραν ομάδα».
Επίσης, στο άρθρο ΙΙΙ της Σύμβασης ορίζονται ως τιμωρητέες όλες οι πράξεις συμμετοχής στο έγκλημα, ειδικότερα:
«Θα τιμωρούνται αι ακόλουθοι πράξεις:
α) Η γενοκτονία.
β) Η συνεννόησις προς διενέργειαν γενοκτονίας.
γ) Η άμεσος και δημοσία προτροπή προς διενέργειαν γενοκτονίας.
δ) Η απόπειρα γενοκτονίας.
ε) Η συνεργία εις την γενοκτονίαν».
Ο Ελληνισμός του Πόντου ατύχησε να συνδεθεί με αυτό τον όρο, ως θύμα, καθώς από το 1914 και μέχρι το 1923 υπέστη όλες τις προαναφερόμενες μεθόδους εξαφάνισής του από τους Νεότουρκους-Κεμαλικούς.
Οι Νεότουρκοι, ήταν ένα κίνημα («Ένωσις και Πρόοδος») το οποίο ανέβηκε στην εξουσία το 1908. Το 1914, με την έναρξη του Α Παγκόσμιου Πολέμου, χρησιμοποίησαν τον πόλεμο ως προκάλυμμα για τα ειδεχθή εγκλήματά τους και για φέρουν εις πέρας έναν από τους βασικούς τους σκοπούς, μια «καθαρή» Τουρκία. Μηχανεύθηκαν ποικίλους τρόπους εθνοκάθαρσης και σταδιακά τους έθεσαν σε εφαρμογή. Μέχρι το 1918, που ήταν και η πρώτη φάση της Γενοκτονίας, οι Νεότουρκοι λεηλάτησαν και αιματοκύλησαν εκατοντάδες χωριά και πόλεις, βίασαν κοπέλες, έστησαν κρεμάλες, έκαναν μαζικές εκτελέσεις σε συνδυασμό με τους αναγκαστικούς εκτοπισμούς συμπαγών πληθυσμών σε πορείες θανάτου, έστειλαν τους άνδρες στα τάγματα εργασίας και δίκασαν με συνοπτικές διαδικασίες την ελίτ του Πόντου στα Δικαστήρια Ανεξαρτησίας.
Η εμφάνιση του Μουσταφά Κεμάλ στον Πόντο, στις 19 Μαΐου του 1919, στο λιμάνι της Σαμψούντας, σηματοδοτεί την δεύτερη και σκληρότερη φάση της Γενοκτονίας, που διήρκησε μέχρι τον ξεριζωμό των Ελλήνων από τις πατρογονικές του εστίες, περίπου γύρω στο 1923.
Ο τραγικός απολογισμός του μαρτυρικού Πόντου ήταν, σε σύνολο 700.000 Ελλήνων χριστιανών, 353.000 άταφοι νεκροί, και ένας λαός ξεριζωμένος στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.
Θύματα του ανωτέρω μηχανισμού εξόντωσης, από το 1894 έως το 1923, υπήρξαν επίσης 1.500.000 Αρμένιοι και 700.000 Ασσύριοι.
Το τουρκικό κράτος, μέχρι και σήμερα, αρνείται ότι διέπραξε Γενοκτονία τους χριστιανικούς πληθυσμούς της ανατολής, ενώ υποστηρίζει ότι «κάποιες απώλειες» έγιναν στο πλαίσιο του πολέμου.
Με τον νόμο 2193 της 8/11/3/94, καθιερώθηκε η 19η Μαΐου από τη Βουλή των Ελλήνων ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Ταυτόχρονα στην Τουρκία τιμάται ως ημέρα γιορτής για τη νεολαία και τον αθλητισμό.
Δεκάδες πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, της Αυστραλίας, του Καναδά, η Κύπρος και η Σουηδία, έχουν αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.
