Με απόλυτη επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα 16 Σεπτεμβρίου στο δημαρχείο Παλαιού Φαλήρου η εκδήλωση για την επέτειο του πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης τον Σεπτέμβριο του 1955, με θέμα «Ο ρόλος της Τέχνης στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης». Η παρουσία του κόσμου που κατέκλυσε την αίθουσα εκδηλώσεων του δημαρχείου, απέδειξε ότι ο λαός —τουλάχιστον σε ένα μεγάλο κομμάτι του— επιθυμεί να έχει και γνώση και μνήμη και να τιμά τα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία του, δίνοντας το παρόν σε δράσεις που είναι αφιερωμένες σε σημαντικές επετείους.
Διοργανωτές της εκδήλωσης ήταν η Εθελοντική Oμάδα «Ρωμιών Πράξεις» και ο Μορφωτικός Σύνδεσμος Μακροχωρίου Κωνσταντινουπόλεως σε συνεργασία με τους δήμους Αλίμου και Παλαιού Φαλήρου.
Το μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου
Ο πανοσιολογιότατος αρχιμανδρίτης Γεώργιος Ρουσάκης εκπροσωπώντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και την Ιερά Μητρόπολη Νέας Σμύρνης, ανέγνωσε μήνυμα του παναγιοτάτου Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.
«Τα καταστροφικά δια την ενταύθα Ομογένεια γεγονότα της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου 1955 θα παραμείνουν εις την μνήμην και την συνείδησιν της πολιτισμένης ανθρωπότητος ως προσχεδιασμένη και επιμελώς οργανωθείσα προσπάθεια τρομοκρατήσεως και εξουθενώσεως μιας μερίδος νομοταγών πολιτών της Τουρκικής Δημοκρατίας και κατοίκων της Πόλεως ελληνικής καταγωγής, δια τους οποίους, λόγω της καταγωγής και της θρησκείας των, απεφασίσθη άνωθεν ότι δεν έχουν καμμίαν θέσιν και ουδέν ανθρώπινον δικαίωμα εις τον τόπον όπου εγεννήθησαν, εκεί όπου η παρουσία των προγόνων των ταυτίζεται με την ιστορίαν της Πόλεως του Κωνσταντίνου, αλλά και του προτέρου Βυζαντίου. Τίποτε δεν δύναται να δικαιολογήσει την απαράδεκτον αυτήν πράξιν, αι τραγικαί επιπτώσεις της οποίας ταλανίζουν την Ομογένειαν ήδη επί 64 έτη», ανέφερε το μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη. «Με ικανοποίησιν καταγράφομεν τας διοργανουμένας κατ’ έτος υπό της εθελοντικής ομάδος “Ρωμιών Πράξεις” επετειακάς εκδηλώσεις, αι οποίαι υπενθυμίζουν εις την νέαν γενεάν τας περιπετείας του Γένους και την συνδέουν με την πατρώαν γην και την πατρογονικήν παρακαταθήκην», πρόσθεσε ο Βαρθολομαίος, ευλογώντας την εκδήλωση.
«Πολιτικές σκοπιμότητες άφησαν στην τύχη του τον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης»
Η επικεφαλής της εθελοντικής ομάδας «Ρωμιών Πράξεις» Ελισάβετ Χαριτωνίδου–Κόβη αφού ανταπέδωσε τον χαιρετισμό του Οικουμενικού Πατριάρχη και εξέφρασε ευγνωμοσύνη στους ομιλητές για την ανταπόκριση τους, καλωσόρισε τους παρεβρισκόμενους. «Αναμφίβολα τα Σεπτεμβριανά αποτελούν ένα πολιτισμικό, κοινωνικό δράμα με όλα τα επακόλουθα. Δεν ήταν μόνο θέμα υλικών ζημιών. Τα αισθήματα αδικίας, φόβου, ταπείνωσης, εξευτελισμού και βίας δεν ξεπερνιούνται εύκολα. Αφήνουν βαθιά αμυχή στην συλλογική ταυτότητα και στην δομή της προσωπικότητας των μελών μία κοινωνικής ομάδος», είπε η Κόβη. «Τα Σεπτεμβριανά είναι ένα έγκλημα που διέπραξε το κράτος και η κυβέρνηση του προς τους ίδιους τους πολίτες, ενώ είχε καθήκον και υποχρέωση να τους προστατεύσει. Αυτούς τους απροστάτευτους τελικά δεν τους προστάτευσε κανένας. Πολιτικές σκοπιμότητες άφησαν το μέλλον του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης στην τύχη του, στην μοναξιά του», σημείωσε καταχειροκροτούμενη. «Η Ρωμιοσύνη εισέπραξε περίτρανα την αδιαφορία όλων, έζησε καρτερικά την μεγάλη δοκιμασία. Σήμερα ζητά την αναγνώριση. Επιθυμούμε πλέον την πληροφόρηση του ελλαδικού κοινού που δικαίως έχει άγνοια. Θα πρέπει να γνωρίζουμε καλά την ιστορία. Μόνο με τον τρόπο αυτό οι άνθρωποι μπορούν να δημιουργήσουν τις σχέσεις τους μεταξύ τους χωρίς προκαταλήψεις. Άλλωστε έχουμε τεράστια ευθύνη απέναντι στην ιστορία.
Το έθνος δημιουργείται δια της υπάρξεως του λαού. Όμως δεν μπορεί να υπάρξει έθνος δίχως λαό. Δεν μπορεί να υπάρξει λαός δίχως μνήμη. Ο λαός είναι η μνήμη του έθνους. Τα γεγονότα μεταφέρονται από γενεά σε γενεά και έτσι δημιουργείται η ιστορία του έθνους. Η παρουσίαση των Σεπτεμβριανών στην κοινή γνώμη δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στις εκθέσεις, στις ομιλίες, στις προβολές ντοκιμαντέρ και στις συνεντεύξεις μία φορά τον χρόνο. Είναι επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπίσουμε τα γεγονότα διαφορετικά. Ένας τρόπος είναι η τέχνη. Η συμμετοχή στην διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας καλλιεργεί επικοινωνία με άλλους ανθρώπους. Δίνει την δυνατότητα της αναγνώρισης», επεσήμανε.
Στόχος μία μόνιμη θέση για τα ντοκουμέντα των Σεπτεμβριανών
Η Κόβη απηύθυνε σε όλους έκκληση για καταγραφή των πολιτιστικών και ιστορικών στοιχείων της Ρωμιοσύνης, με σκοπό να εμπλουτιστεί η βιβλιογραφία σχετικά με τα Σεπτεμβριανά, ζητώντας από όποιον επιθυμεί να στείλει ένα διήγημα λογοτεχνίας σε μορφή έκθεσης περίπου 1.500 λέξεων με κεντρικό θέμα τα Σεπτεμβριανά.
Παράλληλα ευχαρίστησε και συνεχάρη τους εθελοντές της ομάδας Ρωμιών Πράξεις, αλλά και τους συνεργαζόμενους φορείς.
«Το δικό μας όνειρο είναι μία μόνιμη θέση όπου θα εγκαταστήσουμε τις μελέτες και τα επιτεύγματα μας, τις εκατοντάδες μαρτυρίες που καταγράψαμε για τα Σεπτεμβριανά. Εύχομαι οι αξιότιμοι εκπρόσωποι της Πολιτείας να μας ακούσουν, να ευαισθητοποιηθούν και να μας βοηθήσουν», είπε ολοκληρώνοντας.
Χαιρετισμούς απηύθυναν επίσης ο δήμαρχος Παλαιού Φαλήρου Γιάννης Φωστηρόπουλος, εκπρόσωπος του Δημάρχου Αλίμου Ανδρέα Κονδύλη και ο πρόεδρος του Μορφωτικού Συνδέσμου Μακροχωρίου Κωνσταντινουπόλεως Μιχάλης Γρηγοριάδης.
«Στο σπίτι μιλάγαμε ελληνικά στον δρόμο τούρκικα»
Το κύριο μέρος της εκδήλωσης συντόνισε ο γνωστός δημοσιογράφος, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη, Μανώλης Κωστίδης, ενώ ομιλητές ήταν οι δημοσιογράφοι Χρήστος Βασιλόπουλος και Δημήτρης Πετρόπουλος, από την εκπομπή «Μηχανή του Χρόνου» και ο ηθοποιός Ιεροκλής Μιχαηλίδης.
«Εμείς που μείναμε στην Κωνσταντινούπολη, δεν διαβάσαμε πουθενά για τα Σεπτεμβριανά. Μόνο ακούγαμε ιστορίες μέσα στο σπίτι, στην εκκλησία, σε κλειστούς κύκλους γενικά. Ήταν όλα ένα φάντασμα για εμάς. Ακούγαμε από τον πατέρα μας, την μητέρα μας, ο καθένας από την γειτονιά του έλεγε την δική του ιστορία. Μέχρι να έρθω στην Ελλάδα δεν είχα διαβάσει τίποτε για το πογκρόμ του 1955. Όλα ήταν ακούσματα για εμένα. Αν και αυτά ήταν γεγονότα φρικτά, η μεγάλη ζημιά για την Ρωμιοσύνη ήταν οι απελάσεις του 1964. Γιατί μετά το 1955 οι περισσότεροι από τους Έλληνες της Πόλης, συνέχισαν την ζωή τους εκεί, γεγονός αξιοθαύμαστο, ενώ το 1964 άρχισε ο οριστικός ξεριζωμός», είπε ο δημοσιογράφος Μανώλης Κωστίδης. «Ποτέ δεν κατάλαβα επίσης πως επιβίωναν οι Ρωμιοί στην Κωνσταντινούπολη. Ένα σοβαρό θέμα που είχαν να αντιμετωπίσουν καθημερινά ήταν η χρήση της γλώσσας. Ενώ στο σπίτι οι γονείς μας μας έλεγαν να μιλάμε ελληνικά, όταν βγαίναμε στον δρόμο μας πίεζαν να μιλάμε τούρκικα για να μην καταλάβουν οι Τούρκοι ότι είμαστε Ρωμιοί. Το να το ζήσεις αυτό και να το εξηγήσεις είναι δύσκολο αλλά αυτός είναι και ο λόγος που οι περισσότεροι βρισκόμαστε πια στην Ελλάδα. Λίγοι είναι αυτοί που κρατάνε Θερμοπύλες και τους ευχαριστούμε», ανέφερε συγκινημένος, μεταφέροντας στο κοινό προσωπικά του βιώματα.
Παράλληλα πρότεινε να τιμηθεί η μνήμη του Δημήτρη Καλούμενου, του φωτογράφου που απαθανάτισε την φρίκη των Σεπτεμβριανών.
«Τα Σεπτεμβριανά, μαζί με τα γεγονότα του 1964, δυστυχώς ήταν μία επιτυχημένη επιχείρηση της Τουρκίας εναντίον της ελληνικής ομογένειας στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό αποδεικνύεται στην πράξη από το πόσοι Ρωμιοί έχουν μείνει εκεί. Αν και υπάρχει αμοιβαιότητα στην Συνθήκη της Λωζάννης, ανάμεσα στις μειονότητες των Ελλήνων της Πόλης και των μουσουλμάνων της Θράκης, βλέπουμε ότι το αντιστρόφως ανάλογο συμβαίνει με την μειονότητα στην ελληνική πλευρά, χωρίς φυσικά να θέλω να πάθει κανείς τίποτα. Πρέπει να πούμε όμως ότι ως επιχείρηση το πογκρόμ ήταν συντονισμένη και αυτό αποδεικνύεται από τις ομολογίες πολλών κρατικών λειτουργών εκείνης της εποχής», τόνισε ο Κωστίδης.
Αποσπάσματα από την «Μηχανή του Χρόνου»
Στη συνέχεια οι δημοσιογράφοι Χρήστος Βασιλόπουλος και Δημήτρης Πετρόπουλος, παρουσίασαν αποσπάσματα της δημοσιογραφικής τους έρευνα από την εκπομπή «Μηχανή του Χρόνου» σχετικά με τα Σεπτεμβριανά. «Για εμάς τα Σεπτεμβριανά είναι ένας κύκλος που τον έχουμε ανοίξει και τον έχουμε κλείσει αρκετές φορές στην έρευνα μας. Με την εκπομπή που θα προβληθεί στο τέλος Σεπτεμβρίου και θα αφορά τις απελάσεις του 1964, ολοκληρώνουμε έναν μεγάλο δημοσιογραφικό κύκλο, όπου προσπαθούμε να συμπεριλάβουμε τα πάντα. Τον συναισθηματισμό, τις μαρτυρίες, αλλά κυρίως τα ντοκουμέντα που πολλές φορές προέρχονται και από τον τουρκικό λόγο, που πολλές φορές είναι τόσο ψύχραιμος όσο δεν ήταν οι τότε ελληνικές κυβερνήσεις που δεν ανέδειξαν το θέμα όταν συνέβαινε», είπε ο Βασιλόπουλος.
Οι εμπειρίες από την «Πολίτικη κουζίνα»
Συγκινητική ήταν η σύντομη ομιλία του ηθοποιού Ιεροκλή Μιχαηλίδη, εμπνευσμένη από την συμμετοχή του στην ταινία «Πολίτικη Κουζίνα» του Τάσου Μπουλμέτη, εμπλουτισμένη και με μηνύματα προς την ελληνική πολιτική ηγεσία. «Όλοι οι συντελεστές της “Πολίτικης κουζίνας” κάναμε ένα πολύ μεγάλο ταξίδι κυρίως εσωτερικό. Όσο γυρίζαμε την ταινία είχα την αίσθηση ότι ξαναζώ τα παιδικά μου χρόνια, τα οποία δεν είχαν άμεσα σχέση με αυτό που παίζαμε, αλλά αισθανόμουν, όπως και όλοι οι συντελεστές, σαν να ήταν μία αρχετυπική ιστορία την οποία έχουμε ζήσει όλοι. Ίσως γι’ αυτό συγκίνησε τόσο πολύ τους θεατές. Ήταν μοναδικό φαινόμενο η ανταπόκριση που είχε από το κοινό αυτή η ταινία. Δεν μπορούσαμε να κυκλοφορήσουμε έξω, υπήρχαν ακόμα και άνθρωποι που μας φιλούσαν τα χέρια», ανέφερε ο Μιχαηλίδης, προσθέτοντας ότι κάποιοι φίλοι του του είπαν πως μέχρι να δουν την “Πολίτικη Κουζίνα” δεν ήξεραν πως υπάρχει ελληνική ομογένεια στην Κωνσταντινούπολη.
«Οφείλουμε να αναγνωρίζουμε και τις δικές μας ευθύνες και της πολιτικής μας ηγεσίας, τουλάχιστον των τελευταίων 100 χρόνων, όπως και των διανοουμένων και των δημοσιογράφων. Γιατί σε μεγάλα τέτοια γεγονότα έχουμε επιδείξει μία χρονοκαθυστέρηση. Έχουμε υποστεί Γενοκτονία και το θυμηθήκαμε 80 χρόνια μετά», σημείωσε ο δημοφιλής ηθοποιός, περνώντας στην ιστορική-πολιτική διάσταση της επετειακής εκδήλωσης και επικαλούμενος την ποντιακή του καταγωγή.
«Η Ελλάδα δεν διεκδίκησε τίποτα για τα Σεπτεμβριανά»
«Για εμάς, χωρίς ιδιαίτερη συναισθηματική φόρτιση, χωρίς πολιτική φόρτιση, με την έννοια του εθνικισμού και των προσωπικών μας δίκαιων, απόλυτα αντικειμενικά, όλη αυτή η ιστορική διαδρομή του Ελληνισμού και η σχέση με τους γείτονες μας είναι τεράστια. Το πιο σημαντικό είναι οι επιστήμονες οι δικοί μας αλλά και οι μη Έλληνες επιστήμονες να καταγράψουν την αλήθεια, γιατί υπάρχουν τα ντοκουμέντα και ολιγωρήσαμε ήδη. Όπως ξέρετε, μόλις τα τελευταία 25 χρόνια το κράτος αναγνώρισε ότι πρέπει να υπάρχει επίσημα μία ημέρα μνήμης για την Γενοκτονία στην Μικρά Ασία. Για την Κωνσταντινούπολη όμως δεν έχει γίνει τίποτα επίσημα κάτι αντίστοιχο. Ενώ έχουμε πολύ κοντινά γεγονότα με ντοκουμέντα και αποδείξεις, με τα οποία πρέπει να κληθεί η δικαιοσύνη, είτε η ελληνική είτε η διεθνής και πάνω σε αυτά μπορούμε να διεκδικήσουμε», υπογράμμισε ο Μιχαηλίδης.
«Αν η Τουρκία αναγνωρίσει το έγκλημα των Σεπτεμβριανών και ζητήσει έστω και τυπικά συγγνώμη τότε αλλάζει το πλαίσιο των μεταξύ μας σχέσεων. Από εκεί μπορεί να ξεκινήσει γιατί είναι ένα γεγονός που αποδεικνύεται πολύ πιο εύκολα από την Γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Η ιστορική αλήθεια είναι σημαντική για εμάς και νομίζω ότι θα είναι καταλυτική και για τις σχέσεις των δύο χωρών. Δεν πιστεύω ότι είναι λύση να φάμε ο ένας τον άλλον. Όμως έχουμε τεράστια ευθύνη και εμείς, που ολιγωρήσαμε, δεν διεκδικήσαμε το αυτονόητο, σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δικαιοσύνης. Γιατί η δικαιοσύνη είναι η ουσία της δημοκρατίας και αυτήν πρέπει να προασπίσουμε πρωτίστως. Τα Σεπτεμβριανά μας διδάσκουν ότι έχουμε ακόμα περιθώριο έστω και 64 χρόνια μετά να κάνουμε τα αυτονόητα, ο καθένας από την θέση του», είπε κλείνοντας.
Θεατρική παράσταση για το πογκρόμ των Ρωμιών
Τέλος, ο Μορφωτικός Σύνδεσμος Μακροχωρίου Κων/πόλεως «Το Έβδομον του Βυζαντίου», παρουσίασε τη θεατρική παράσταση «Γιατί;» με θέμα εμπνευσμένο από τα Σεπτεμβριανά και αφηγητή τον δημοσιογράφο και εκδότη Αλέκο Παπαδόπουλο. Παράλληλα, στον χώρο του Δημαρχείου λειτούργησε έκθεση με τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων (τουρκικών, ελληνικών, κυπριακών) που εκδόθηκαν τις κρίσιμες μέρες των γεγονότων, ενώ προβλήθηκε οπτικοακουστικό υλικό από το Ιστορικό Αρχείο της ΕΡΤ, σχετικό με την περίοδο που διαδραματίστηκαν τα Σεπτεμβριανά.
Μ. Κωστίδης: Να στηρίζουμε όσο μπορούμε τους Έλληνες που έμειναν στην Πόλη και στην Ίμβρο
Μετά το πέρας της εκδήλωσης ο δημοσιογράφος Μανώλης Κωστίδης μίλησε στο Κανάλι Ένα για τα συναισθήματα και τις εντυπώσεις του από την βραδιά. «Τα Σεπτεμβριανά ήταν ένα γεγονός που συγκλόνισε τον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης και πρέπει να θυμόμαστε τι συνέβη για να αποφευχθούν στο μέλλον παρόμοια γεγονότα. Η σημερινή εκδήλωση είχε αυτό τον στόχο και βεβαίως το ότι σήμερα υπάρχουν περίπου 2.000 Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη και περίπου 500 Έλληνες στην Ίμβρο που προσπαθούν να κρατήσουν και την γλώσσα και την θρησκεία τους, μας δείχνει ότι πρέπει να τους θυμόμαστε και να τους βοηθούμε όσο περισσότερο μπορούμε. Η σημερινή ημέρα ήταν συγκινητική, καθώς εδώ στο Παλαιό Φάληρο με την συνδρομή και των δύο Δήμων, του Π. Φαλήρου και του Αλίμου, ήρθαν πάρα πολλοί Ελλαδίτες και πάρα πολλοί Κωνσταντινουπολίτες, όπου πραγματικά μας συγκίνησαν, τόσο με τα λόγια που μας είπαν όσο και με τις αναμνήσεις που μοιράστηκαν μαζί μας. Εύχομαι και του χρόνου πάλι να θυμηθούμε για να αποφευχθούν στο μέλλον παρόμοια γεγονότα», δήλωσε ο Κωστίδης.
Σχετικά με το πως αντιμετωπίζουν σήμερα στην Τουρκία τα Σεπτεμβριανά, ο Κωνσταντινουπολίτης δημοσιογράφος σημείωσε: «Αρκετοί γνωρίζουν πια κάποια πράγματα. Ομολογώ ότι τα τελευταία χρόνια στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, με θάρρος έχουν δείξει τα γεγονότα, διότι πολλές φορές οι Τούρκοι μας ρωτούσαν “Γιατί φύγατε;”. Κάποιοι ήξεραν αλλά και κάποιοι άλλοι πραγματικά δεν ήξεραν, ούτε τα γεγονότα του 1955 ούτε τις απελάσεις του 1964. Ήξεραν μόνο για το Κυπριακό και αναρωτιόντουσαν γιατί φύγαμε. Νομίζω είναι ένας λόγος να καταλάβουν γιατί φύγαμε και γιατί ακόμα και σήμερα κάποιοι δεν θέλουν να επιστρέψουν και έχουν δίκιο».
Να τηρηθεί η Συνθήκη της Λωζάννης
Αιτία των Σεπτεμβριανών ήταν το Κυπριακό, παρόλο που με την Συνθήκη της Λωζάννης η Τουρκία είχε παραιτηθεί από κάθε δικαίωμα επί της Κύπρου. Όσον αφορά το σήμερα και την ισχύ της Συνθήκης πάνω στην οποία βασίζονται οι σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας ο έγκριτος ανταποκριτής επεσήμανε: «Η Συνθήκη της Λωζάννης είναι μία συνθήκη η οποία έχει συνταχθεί με μεγάλη προσοχή, όπου χάρη σε αυτήν έχουμε μία πολύ μεγάλη ισορροπία στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις. Η Κύπρος ήταν ένα βήμα στο να δημιουργηθεί μία ανισορροπία, αλλά θεωρώ ότι δεν πρέπει να αγγίξουμε την συνθήκη, ούτε να την συζητήσουμε διότι τότε θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου. Χάρη σε αυτή την συνθήκη διατηρείται η ισορροπία που επικρατεί σήμερα στο Αιγαίο και γι’ αυτό δεν πρέπει εμείς να την αγγίξουμε. Αν το θέλουν κάποιοι άλλοι, ας κάνουν όπως νομίζουν, αλλά πιστεύω ότι η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει σταθερή στην θέση της να είναι πιστή στην συνθήκη».
Πηγή: Θοδωρής Ασβεστόπουλος / kanaliena.gr
