Είναι απόγευμα Σαββάτου, 6 Ιανουαρίου, και ξαφνικά διάφορες περίεργες φιγούρες ξεπροβάλλουν από τα σπίτια και από τους δρόμους της πρωτεύουσας —κυρίως από τις περιοχές των Αχαρνών, της Φυλής, των Άνω Λιοσίων, της Καλλιθέας, του Ασπροπύργου, της Μαγούλας, της Ελευσίνας, του Λαυρίου, και όχι μόνο—, αλλά και διαφόρων περιοχών της Ελλάδας. Πόντιοι, μικροί και μεγάλοι, ντυμένοι Αγιοβασίληδες, γιαγιάδες και παππούδες, άλλοι ξωτικά, και άλλοι φορώντας απλά μια περούκα, και βέβαια οι ποντιακοί σύλλογοι με τις παραδοσιακές φορεσιές, βγήκαν να ψάλλουν το «Χριστός γεννέθεν χαρά ‘ς σον κόσμον»! Είναι παραμονή των Χριστουγέννων κατά το παλαιό ημερολόγιο.
Με τη συνοδεία της ποντιακής λύρας ή με σιδερένια τρίγωνα θυμίζ’νε στους οικοκύρηδες τη γέννηση του Θεανθρώπου.
Διδάγματα και αξίες των προγόνων τους που έφεραν από τον Πόντο στις χώρες τις πρώην ΕΣΣΔ και ύστερα στην Ελλάδα, και αυτοί με τη σειρά τους τα μεταλαμπαδεύουν στις νεότερες γενιές. Δεν λένε τα κάλαντα έξω από την πόρτα του σπιτιού. Οι νοικοκυραίοι ανοίγουν τις πόρτες για να μπει η ευλογία μέσα στο σπίτι· τα ψάλλουν μπροστά από το εικονοστάσι με την καντήλα αναμμένη. Ύστερα, λίγο πριν από το φιλοδώρημα, θα φάνε και θα πιουν όλοι μαζί, ανταλλάσσοντας ευχές· «Χριστός γεννέθεν-αληθώς γεννέθεν», «υ’είαν, ευλο’ϊαν και καλοχρονίαν», είναι δύο από αυτές τις.
Ο φακός του ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ.gr εντόπισε μικρές και μεγάλες ομάδες μασκαράδων, όπως θέλει το έθιμο, στους δρόμους των Αχαρνών, που βγήκαν για να πουν τα ποντιακά χριστουγεννιάτικα κάλαντα.
Μια παρέα τεσσάρων μασκαράδων, βγαίνοντας από ένα μίνι μάρκετ ευχόταν στον κόσμο χρόνια πολλά. Η Έλενα και η Χριστίνα, μαζί με τα παιδιά τους, τη Νικολέτα που έπαιζε λύρα και το Νίκο που έπαιζε τουμπελέκι, ήταν μία άλλη παρέα. «Είναι η πρώτη φορά», μας λένε, που βγήκαν να τα πουν, στους συγγενείς, και αρκετές φορές δεν τους αναγνώριζαν. Εύχονται υγεία, ειρήνη, αγάπη σε ολόκληρο τον κόσμο, και κάθε επιθυμία τους να πραγματοποιηθεί με την αξία της και να είναι ευλογημένη από το Θεό.
Λίγα στενά πιο κάτω συναντήσαμε μια ομάδα τριών ανήλικων παιδιών, επίσης με τη λύρα, που βγήκαν να ψάλλουν τα κάλαντα. Παρακάτω —αυτή τη φορά—, η παρέα είναι μεγαλύτερη. Ντυμένοι όλοι με αποκριάτικα ρούχα πηγαίνουν σε φίλους και γνωστούς για να θυμίσουν. Δυνατά και μελωδικά, παρέα με τους δυο λυράρηδες, το μήνυμα φτάνει στα γύρω σπίτια, με τους σπιτονυκοκυραίους να βγαίνουν στα μπαλκόνια των σπιτιών τους και παρακολουθούν. «Ελάτε και σε ‘μας να τα πείτε», ακούγεται από μια πολυκατοικία.
Τα κάλαντα με το παλαιό ημερολόγιο τα χαρακτηρίζει το γεγονός ότι ψάλλονται ας σην καρδίαν και όχι επιφανειακά. Αυτό φαίνεται άλλωστε από το γεγονός ότι αρκετές φορές ο κόσμος ανάβει κερί ή λιβανίζει την ώρα που τα ακούει ενώ στο τέλος στήνει ένα λιτό τραπέζι ή και γλέντι. Αυτή είναι η διαφορά γι’ αυτούς που το ακολουθούν: η πίστη και η αγάπη.
Να σημειωθεί ότι το παλαιό ημερολόγιο τηρούν πιστά σήμερα οι Πόντιοι που προέρχονται κυρίως από τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ αλλά και οι εναπομείναντες ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι στον ιστορικό Πόντο, στους οποίους συναντάμε αρκετές ομοιότητες σχετικά με τα έθιμα του Δωδεκαημέρου.
Κείμενο, φωτογραφίες: Βασίλης Καρυοφυλλίδης.
