Θα επιχειρήσω να επανατοποθετηθώ στο θέμα Καιρίδη, μετά τα όσα είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες. Για όσους δεν έχουν παρακολουθήσει το θέμα, να σημειώσω, πως ο Δημήτρης Καιρίδης είναι καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του καριέρα από τη Θεσσαλονίκη και συνέχισε στο Πάντειο.
Έχει δημιουργήσει, επίσης, ένα Think Tank στη Θεσσαλονίκη, το Navarino Network με ενδιαφέρουσες δημόσιες εκδηλώσεις. Η πλέον αξιόλογη είναι το ετήσιο forum για τις παγκόσμιες εξελίξεις.
Ο Καιρίδης είναι μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα. Ικανότατος στις δημόσιες σχέσεις, υπερκινητικός, με γνώσεις στο αντικείμενό του αλλά με συζητήσιμες θέσεις στα διεθνή θέματα. Βεβαίως, σε ένα μεταβατικό, από κάθε άποψη, περιβάλλον οι θέσεις εξαρτώνται από την οπτική γωνία που βλέπει κανείς τις εξελίξεις. Ο Καιρίδης δεν είναι αποδομιστής, όπως τον έχω καταλάβει, δεν θέλει, δηλαδή, την διάλυση των εθνικών κρατών αλλά συμμετέχει στην προσπάθεια επαναθεώρησης στοιχείων που έχουν διαμορφώσει τις ιστορικές και πολιτικές μας αντιλήψεις. Από τις δηλώσεις που έχει κάνει τις τελευταίες ημέρες αναγνωρίζει αυτές τις αποκλίσεις του αλλά τις δικαιολογεί ως αναγκαία στάση ενός ακαδημαϊκού δασκάλου που πρέπει να αμφισβητεί.
Την επίμαχη ομιλία του στο πλαίσιο του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Πολιτιστικής Εταιρείας Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος δεν έτυχε να την παρακολουθήσω, αν και συνήθως πηγαίνω στις εκδηλώσεις αυτές. Συνεπώς, άμεση και ολοκληρωμένη αντίληψη των όσων είπε και των όσων του προσάπτουν δεν έχω. Βεβαίως, αν πήγαινα στην εκδήλωση και αν άκουγα αυτά που του καταλογίζουν ότι είπε, και εν πολλοίς, διαπιστώνονται και από τα όσα κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, θα είχα μια αντιπαράθεση μαζί του, έστω και αν τον γνωρίζω αρκετά χρόνια. Ας μου συγχωρεθεί ο προσωπικός τόνος. Για μένα, η γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού όχι μόνο είναι αναμφισβήτητη αλλά, χωρίς να γνωρίζω πώς να την ονομάσω, την ήξερα από μικρό παιδί. Όπως όλα τα παιδιά της ηλικίας μου, ποντιακής καταγωγής, μεγάλωσα με τρομακτικές ιστορίες παππούδων και γιαγιάδων από τα όσα υπέστησαν στον Πόντο.
Τα γεγονότα εγγράφηκαν στην παιδική μας ψυχή. Στα πρώτα χρόνια η συνείδηση που οι αφηγήσεις των γεγονότων διαμόρφωσαν ζητούσε εκδίκηση. Ήταν η πρώτη αντίδραση. Προϊόντος του χρόνου και καθώς ο άνθρωπος διαπιστώνει τη βαρβαρότητα η οποία τον περιβάλλει, η παρόρμηση για εκδίκηση μετατράπηκε στον ιερό σκοπό αναγνώρισης από την ανθρωπότητα ότι τα γεγονότα αυτά συνέβησαν, είχαν συγκεκριμένα πρόσωπα με κρατική αρμοδιότητα τα οποία τα σχεδίασαν και, επίσης, συγκεκριμένα πρόσωπα με κρατική αρμοδιότητα που τα εκτέλεσαν. Πρωταγωνιστής ο Κεμάλ Ατατούρκ και εκτελεστές οι νεότουρκοί του. Από όποια πλευρά και αν το δει κανείς, πρόκειται για γενοκτονία, όπως προσδιορίστηκε το περιεχόμενο του όρου. Έχουμε, λοιπόν, μια αδιαμφισβήτητη γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού και μια απόλυτη υποχρέωση των επιγόνων όσων την υπέστησαν να αγωνιστούν για την παγκόσμια αναγνώρισή της. Αργότερα, καθώς διάβαζα και άλλες ιστορίες αλλά και ιστορικούς που προσέγγισαν αυτήν την δραματική περίοδο της ελληνικής ιστορίας διαπίστωσα πως και άλλες περιοχές του ελληνισμού αντιμετώπισαν παρόμοια συμπεριφορά της νεοτουρκικής βαρβαρότητας. Έτσι, η σημερινή μου θέση είναι πως γενοκτονία υπέστη το σύνολο του ελληνισμού της Ανατολής. Πιστεύω πως η προσπάθεια για την αναγνώριση της γενοκτονίας του ελληνισμού της Ανατολής πρέπει να είναι καθολική. Όλων των Ελλήνων αλλά και των Αρμενίων και των Ασσυρίων που υπέστησαν παρόμοιες γενοκτονίες από τους νεότουρκους. Πιστεύω, ακόμη πως ο στόχος αυτός είναι ιερός. Δεν είναι μια πολιτική προσπάθεια που θα αποφέρει οφέλη σε πρόσωπα είτε στο εσωτερικό της χώρας είτε στο εξωτερικό ως πίεση προς την Τουρκία.
Η αναγνώριση των γενοκτονιών είναι μια υποχρέωση της ανθρωπότητας και ως οφειλή προς τα θύματα που υπήρξαν άνθρωποι και για τη διασφάλιση της συνέχειάς της ως παγκόσμιας κοινωνίας. Αν η ανθρωπότητα δεν καταδικάζει τέτοια φαινόμενα θα τα βρίσκει μπροστά της. Τα άγρια ένστικτα, δυστυχώς, συνεχίζουν να καθορίζουν τη συμπεριφορά πολλών ανθρώπων. Αυτή η καθολικότητα αναγνώρισης ότι τα γεγονότα αποτέλεσαν γενοκτονία και συμπόρευσης στην παγκόσμια καταδίκης τους, δεν υπάρχει. Στον ελλαδικό χώρο εισήχθησαν εδώ και μερικά χρόνια αποδομητικές αντιλήψεις συντεταγμένες με διεθνή κέντρα που προωθούν τη λογική μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης. Ο άνθρωπος θα έχει την ιδιότητα του παγκόσμιου πολίτη και του καταναλωτή. Οι αντιλήψεις αυτές βρίσκουν μια παράξενη ανταπόκριση στον ακαδημαϊκό χώρο, στο όνομα μιας λογικής του όλοι ίδιοι είμαστε και εθνικιστικές αγκυλώσεις μιας οδηγούν σε έχθρες, φανατισμούς, αίμα κλπ κλπ. Ιδεολογικοποιούν, δηλαδή, έναν προφανή στόχο. Βεβαίως, δεν απαντούν σε μια σειρά, απολύτως, λογικών ερωτήσεων και ανθρωπίνων αναγκών που αμφισβητούν το αποδομητικό αφήγημα αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας. Παραπλεύρως των ακραίων αποδομητικών αντιλήψεων εμφανίζονται αποκλίσεις τους. Δεν αμφισβητούν, ακόμη, την αναγκαιότητα του εθνικού κράτους αλλά, θεωρούν τεχνητές κατασκευές ό,τι συγκροτεί τη συνεκτικότητά τους. Ιστορία, ήθη, έθιμα, παραδόσεις, θεσμούς, κλπ. Ορισμένες από αυτές τις αμφισβητήσεις γίνονται σε μια εμφανώς ψευδή προσπάθεια να προσεγγίσουν τον «άλλο». Σώνει και καλά θα πρέπει να αποδεχθούν ψεύδη για να ικανοποιηθεί το κυρίαρχο αφήγημα αυτού του «άλλου» που θέλουν να προσεγγίσουν. Η προσπάθεια αμφισβήτησης της γενοκτονίας του ελληνισμού της Ανατολής, και πιο συγκεκριμένα της ποντιακής γενοκτονίας εντάσσεται σ αυτήν την αγωνία τους. Πέραν των ακραιφνών κηνσόρων αυτής της αντίληψης, υπάρχουν και άνθρωποι, κυρίως, στον επιστημονικό χώρο, που λόγω «ακαδημαϊκού» περιβάλλοντος, προσπαθούν να διατηρήσουν ανοικτή πόρτα μαζί τους. Η ακαδημαϊκή εξέλιξή τους εξαρτάται από την αποδοχή κατασκευασμένων αφηγημάτων που θα ικανοποιούν αποδομητικές αντιλήψεις. Αν, όχι καθ ολοκληρίαν, τουλάχιστον εν μέρει. Αυτό πολλές φορές γίνεται αναγκαστικά.
Η προσπάθεια παγκόσμιας αναγνώρισης της ποντιακής γενοκτονίας δεν είναι γραμμική. Συνάντησε, συναντά και θα συναντήσει μεγάλες δυσκολίες. Σε σύγκριση με την προσπάθεια των Αρμενίων, η ελληνική προσπάθεια υστερεί. Το ερώτημα είναι γιατί; Εξ όσων μπορώ να γνωρίζω, η βασική διαφορά είναι ότι οι Αρμένιοι πέτυχαν, παρά τις διαφορές τους, να κινηθούν ενωμένοι. Και με σαφή στόχο. Σε αντίθεση με εμάς που διασπώμεθα και στο εσωτερικό του ποντιακού χώρου και σε επίπεδο κοινωνίας. Ο τρόπος που απευθυνόμαστε στην ελληνική κοινωνία είναι μανιχαϊστικός. Ή, είστε μαζί μας ή απέναντί μας. Πιστεύω πως η ελληνική κοινωνία, σε μεγάλο βαθμό δεν είναι καλά ενημερωμένη γύρω από το ποντιακό ζήτημα. Και αντί να την πολώνουμε πρέπει να ανοίξουμε έναν νηφάλιο, αναλυτικό και καλοπροαίρετο διάλογο μαζί της. Είμαστε κομμάτι της και για να πετύχουμε τον ιερό στόχο μας, πρέπει να πείσουμε το σύνολο των Ελλήνων πως έχουμε δίκαιο. Αν δεν μπορέσουμε να πείσουμε τους Έλληνες πως θα πείσουμε τους άλλους λαούς; Και ποιος ξένος θα μας πάρει στα σοβαρά όταν εμφανίζουμε αυτά τα διχαστικά φαινόμενα; Πειθώ και όχι εξαναγκασμός. Δεν μπορείς να πάρεις κανέναν μαζί σου επειδή υπάρχουν νόμοι που απαγορεύουν το ένα ή το άλλο. Η προσπάθεια «αναγνώριση της ποντιακής γενοκτονίας» είναι ένα περίπλοκο φαινόμενο. Δεν μπορεί να επιτευχθεί με απλοϊκότητες.
Για να έλθω στο θέμα της επικαιρότητας, με βάση αυτές τις σκέψεις που αποτελούν την αντίληψή μου για την όποια συμμετοχή μου στην κοινή προσπάθεια, πιστεύω πως ο Καιρίδης ενώ δεν είναι αποδομιστής, ενήργησε στην επίμαχη ομιλία του στο παράπλευρο κλίμα ενός ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, όπως περιγράφηκε παραπάνω. Αλλά από τις δηλώσεις του στη συνέχεια, προσδιόρισε την περαιτέρω στάση του. Η δική μου πρόσληψη της δημόσιας δήλωσής του παραπέμπει σε άνθρωπο επηρεασμένο από το κλίμα στο οποίο εργάσθηκε και από μερική γνώση των τραγικών γεγονότων. Με διάθεση επαναπροσδιορισμού.
Πρέπει να γίνει αποδεκτή αυτή η αλλαγή στάσης; Ναι. Απολύτως ναι. Και για ηθικούς και για απολύτως πρακτικούς λόγους. Οι ηθικοί λόγοι είναι η αίσθηση της επιείκειας. Δεν μπορείς να είσαι απόλυτος απέναντι στους ανθρώπους και τη συμπεριφορά τους. Αυτή είναι, μάλιστα, μια ανθρώπινη αλλά και χριστιανική αρχή από την οποία δεν μπορούμε να αποστούμε. Τι ήταν ο Παύλος πριν γίνει χριστιανός; Δεύτερον, εάν κάποιος αμφισβητούσε εν όλο ή εν μέρει την ποντιακή προσπάθεια και, τώρα, δείχνει διατεθειμένος να επαναπροσδιορίσει τη στάση του, γιατί θα πρέπει να του το αρνηθεί ο ποντιακός χώρος; Τρίτον, ο Καιρίδης είναι άνθρωπος με ικανότητες. Αν θα μπορούσε, πλέον, να τις προσφέρει στην προσπάθεια αναγνώρισης της γενοκτονίας γιατί να του κλειστούν οι πόρτες; Θα μου πείτε, το κάνει από ανάγκη και μετά από αντιδράσεις. Δεν πιστεύω πως είναι τόσο απλό το θέμα. Πρέπει να έχουν συντελεστεί μέσα του διεργασίες. Ο Καιρίδης είναι ποντιακής καταγωγής και δεν υπάρχει κανένας Πόντιος που να μην έχει θύματα την περίοδο της γενοκτονίας. Η βαθιά ψυχή είναι παρούσα. Αλλά, μήπως και όταν αναγνωρίσουν την γενοκτονία διάφορα κράτη δεν θα υπάρχει η πολιτική σκοπιμότητα στην ενέργειά τους; Πόσες φορές έφθασε το θέμα της γενοκτονίας στον Αμερικανό πρόεδρο και αποσύρθηκε για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας.
Τέλος, υπάρχει και μια κατηγορία που κινείται στην διαδικτυακή λογική και έκφραση: άσε μας ρε Σαββίδη, είναι φίλος σου και θέλεις να τον εξιλεώσεις. Μπροστά στον ιερό στόχο απέναντι στους παππούδες και γιαγιάδες μας δεν μετρούν ούτε γνωριμίες, ούτε φιλίες. Ας διαβάσουν αυτού του είδους οι επικριτές πιο προσεκτικά τις παραπάνω σκέψεις. Τέλος, με τη δυνατότητα που μου δίνει η εκπομπή που κάνω στην Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης TV-100 σκέφτομαι να προσκαλέσω τον Καιρίδη για έναν δημόσιο διάλογο. Θα φροντίσω για την παρουσία ικανών προσώπων από τον ποντιακό χώρο για να έχει τον πιο αυθεντικό αντίλογο. Είναι, για τις δικές μου επιλογές, το πιο σοβαρό θέμα της επικαιρότητας.
Παντελής Σαββίδης,
δημοσιογράφος
