Είναι γνωστό πως η Γερμανία υπήρξε στενός σύμμαχος της οθωμανικής αυτοκρατορίας από τον 19ο αιώνα και έχει σημαντικό μερίδιο ευθύνης για το έγκλημα της γενοκτονίας εναντίον όλων των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας. Η συμμαχία Γερμανίας-Τουρκίας εξακολούθησε να υφίσταται ακλόνητη καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι κατά την διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου και ενώ η Ελλάδα είχε κατακτηθεί από τους Ναζί και τους συμμάχους τους και είχε υποστεί δυσθεώρητες καταστροφές, η τουρκική κυβέρνηση παρέμεινε ουδέτερη, ενώ ουσιαστικά είχε αναπτύξει πολυεπίπεδη συνεργασία με το ναζιστικό καθεστώς. Για αυτό η Τουρκία ορθώς χαρακτηρίστηκε ως ο επιτήδειος ουδέτερος.
Η Τουρκία, δρώντας πονηρά και καιροσκοπικά, προκειμένου να αποφύγει την διεθνή κατακραυγή και να συμμετάσχει στα κέρδη των μεταπολεμικών διευθετήσεων, κήρυξε τον πόλεμο στη ναζιστική Γερμανία ελάχιστες μέρες πριν την λήξη του, όταν ήταν βέβαιο ότι η Γερμανία είχε ηττηθεί. Και βέβαια ποτέ δεν πολέμησε η Τουρκία εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας. Άλλωστε το κεμαλικό τουρκικό πολιτικό και στρατιωτικό κατεστημένο πάντα έτρεφε θαυμασμό για τους Ναζί! Κάτι ανάλογο πράττει και σήμερα το φασιστικό καθεστώς της Άγκυρας που για χρόνια στήριζε την ισλαμική τρομοκρατία στη Συρία και τώρα, αφού πλέον το ισλαμικό κράτος έχει κατά βάση ηττηθεί από τους Κούρδους και τους συμμάχους τους, η τουρκική κυβέρνηση υποκρίνεται πως δήθεν μάχεται εναντίον των ισλαμιστών πουλώντας μάλιστα και προστασία στην Ευρώπη!
Ας επανέλθουμε όμως στη Γερμανία. Όπως προανέφερα, η γερμανοτουρκική συμμαχία και συνεργασία σε όλα τα επίπεδα συνεχίζεται. Γερμανικές επενδύσεις στην Τουρκία και τουρκικές στη Γερμανία έχουν δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς ανάμεσα στις επιχειρηματικές και πολιτικές ελίτ των δύο χωρών. Συμπαγείς τουρκικοί πληθυσμοί διαβιούν στη Γερμανία, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων στηρίζει το αυταρχικό καθεστώς Ερντογάν. Δεκάδες χιλιάδες Γερμανοί περνούν τις καλοκαιρινές τους διακοπές στα μικρασιατικά παράλια ενώ πολλοί διαθέτουν εκεί θερινές ή μόνιμες κατοικίες. Παράλληλα οι δύο χώρες έχουν δημιουργήσει και διάφορα κοινά προγράμματα σπουδών στα πανεπιστήμια των δύο χωρών όπου Τούρκοι και Γερμανοί φοιτητές συνεργάζονται στενά. Το τουρκικό κράτος έχει επιπλέον δημιουργήσει ένα τεράστιο δίκτυο εθνικιστικών και ισλαμιστικών οργανώσεων εντός της Γερμανίας, με πολύ καλή χρηματοδότηση, και μπορεί να επηρεάζει κατά καιρούς το γερμανικό πολιτικό κατεστημένο και τις αποφάσεις των γερμανικών κυβερνήσεων. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν είναι καν μέλος της Ε.Ε. Αυτό πλέον είναι ορατό και διά γυμνού οφθαλμού και στους πλέον ανενημέρωτους πολίτες της χώρας μας. Με λίγα λόγια, ο εναγκαλισμός Τουρκίας και Γερμανίας είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη πραγματικότητα για την ελληνική ασφάλεια. Από την άλλη η Ελλάδα που είναι μέλος της Ε.Ε, έχει σχεδόν μηδαμινή επιρροή στο πολιτικό, επιχειρηματικό και ακαδημαϊκό σύστημα της Γερμανίας. Το αντίθετο όμως ισχύει. Η Γερμανία επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τις αποφάσεις των ελληνικών κυβερνήσεων.
Σκεφτείτε τώρα το τρίγωνο Ελλάδα-Γερμανία-Τουρκία και βγάλτε τα συμπεράσματά σας!
Τα τελευταία χρόνια όμως έχει δημιουργηθεί στη Γερμανία μια ευμεγέθης ομάδα αποτελούμενη από Κούρδους, δημοκράτες Τούρκους και άλλους λαούς της Μικράς Ασίας. Οι ομάδες αυτές έχουν αναπτύξει έντονη πολιτική δραστηριότητα και σχέσεις με τμήματα του γερμανικού πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας των πολιτών. Στόχος αυτού του δημοκρατικού κοινωνικού κινήματος είναι η εξισορρόπηση της τουρκικής κρατικής επιρροής και η στροφή της Γερμανίας σε πιο δημοκρατικές επιλογές όσον αφορά τις πολιτικές της προς την Τουρκία. Ήδη κάποιοι ποντιακοί σύλλογοι και άτομα στη Γερμανία έχουν αναπτύξει σχέσεις και κάποιες μορφές συνεργασίας με αυτό το νέο δημοκρατικό κίνημα. Εκτιμώ όμως ότι μπορούν να γίνουν πολλά περισσότερα και να έχουμε θετικά αποτελέσματα αν κινηθούμε με συγκροτημένη στρατηγική, εξωστρέφεια και όραμα.
Έδρα Σπουδών Πολυχρόνης Ενεπεκίδης σε γερμανικό πανεπιστήμιο.
Πιστεύω πως είναι απολύτως απαραίτητο να δημιουργηθεί σε σημαντικό γερμανικό πανεπιστήμιο, με εξωτερική χρηματοδότηση, ένα σοβαρό, επαγγελματικά οργανωμένο και στελεχωμένο κέντρο έρευνας ή έδρα σπουδών για τον ελληνισμό του Πόντου και της υπόλοιπης Μικράς Ασίας. Το εν λόγω κέντρο θα ασχολείται κατά προτεραιότητα με την μελέτη και ανάδειξη της ελληνικής εμπειρίας υπό οθωμανική κατοχή. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα δοθεί και στο ζήτημα της γενοκτονίας. Επίσης, το ερευνητικό αυτό κέντρο θα μπορεί να μελετά τις σχέσεις των Ελλήνων με άλλους πληθυσμούς και λαούς της Μικράς Ασίας σε ιστορικό και σύγχρονο πλαίσιο.
Πέρα από την διδασκαλία και την έρευνα, το ερευνητικό κέντρο μπορεί να εξελιχθεί σταδιακά σε μια δεξαμενή σκέψης (think tank) που θα παράγει και πολιτικές προτάσεις και θα συμβάλει στη διαμόρφωση πολιτικής για το γερμανικό πολιτικό σύστημα σε ζητήματα που αφορούν την ανατολική Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο. Σε συνεργασία με τα κοινωνικά κινήματα που προανέφερα και άλλους φορείς και οργανισμούς, αυτό το κέντρο μπορεί να αναπτύξει διάφορες δραστηριότητες και να εξελιχθεί σε έναν σημαντικό φορέα διεθνούς ακτινοβολίας που θα παράγει, πέρα από γνώση, και στρατηγική και προτάσεις πολιτικής σε ορισμένους τομείς ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Έτσι με πρωτοβουλία του ποντιακού ελληνισμού, ο ελληνισμός γενικότερα αλλά και οι φιλικοί δημοκρατικοί λαοί της Μικράς Ασίας θα αποκτήσουν έναν στρατηγικό εγκέφαλο και σημαντικό εργαλείο πολιτικής, ακαδημαϊκής και πολιτισμικής επιρροής στην καρδιά ενός κομβικού κράτους της Ε.Ε! Τα ελληνικά πανεπιστήμια αδυνατούν να παίξουν αυτό τον ρόλο. Είμαι βέβαιος πως και φορείς της ελληνικής πολιτείας θα αγκάλιαζαν μια τέτοια πρωτοβουλία.
Το νέο αυτό κέντρο θα μπορούσε να ονομαστεί Κέντρο Σπουδών Πολυχρόνης Ενεπεκίδης για τον Εύξεινο Πόντο και τη Μικρά Ασία. Έτσι θα τιμήσουμε και την μνήμη ενός σπουδαίου Πόντιου ιστορικού ο οποίος παρήγαγε σημαντικότατο επιστημονικό έργο στον γερμανόφωνο κόσμο. Θα ήταν σκόπιμο ο / η επικεφαλής του Κέντρου Πολυχρόνης Ενεπεκίδης να μην είναι Έλληνας αλλά ξένος. Να έχει λάβει διδακτορικό από διεθνούς φήμης πανεπιστήμιο και, πολύ σημαντικό, να γνωρίζει πολύ καλά και να μπορεί να μελετά τις οθωμανικές / τουρκικές πηγές, οι οποίες κρύβουν πολλά μυστικά… Δυστυχώς στον ελλαδικό χώρο δεν διαθέτουμε νέους ιστορικούς που να μπορούν να κάνουν έρευνα στα οθωμανικά αρχεία και να ασχολούνται με τα ζητήματα δικού μας ενδιαφέροντος.
Πιστεύω ειλικρινά ότι οι Έλληνες ποντιακής καταγωγής της Γερμανίας, με αίσθημα ευθύνης και ιστορικής αποστολής, μπορούν να αναλάβουν πρωτοβουλία και να συνεργαστούν με τις υπόλοιπες ελληνικές οργανώσεις και κοινότητες της χώρας αυτής, προκειμένου να βρεθούν χρηματοδότες από την Ευρώπη για την ίδρυση του Κέντρου Σπουδών Πολυχρόνης Ενεπεκίδης. Δική μου επιδίωξη με αυτό το κείμενο είναι να ξεκινήσουμε μια συζήτηση για το εγχείρημα αυτό. Προσωπικά υπόσχομαι να βοηθήσω στην υλοποίησή του με όλες μου τις δυνάμεις.
Νίκος Μιχαηλίδης
Επίκουρος Καθηγητής Ανθρωπολογίας
University of Missouri, St. Louis.
