Μετά την ανακάλυψη ενός παρεκκλησιού, που βρίσκεται στη δεξιά πλαγιά και πάνω από τη βόρεια στέγη της μονής τον περασμένο Δεκέμβριο, η ανακάλυψη ενός ακόμη παρεκκλησιού που λειτουργούσε και ως παρατηρητήριο, απέναντι από τη μονή και κοντά στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, έρχεται να προκαλέσει ακόμα περισσότερο δέος στον κόσμο.
Πιθανολογούν οι ειδικοί ότι τέτοια παρατηρητήρια-παρεκκλήσια βρίσκονται διάσπαρτα γύρω από τη μονή.
Η ανακάλυψη ήρθε στο φως πριν από λίγες μέρες και οι ειδικοί εκτιμούν ότι πρόκειται για μία κατασκευή που δημιουργήθηκε πριν από περίπου 1.600 χρόνια και λειτουργούσε ως παρατηρητήριο των μοναχών για τους εισβολείς της μονής.
Βρίσκεται σε μια σπηλιά, πάνω σε ένα βράχο, ο οποίος περιτριγυρίζεται από δέντρα και είναι σε δύσβατο σημείο. Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες πιθανολογείται ότι στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε ως παρεκκλήσι, κάτι σαν κρυφό σχολείο, μέχρι το 1924, οπότε και ακολούθησε ο μεγάλος ξεριζωμός των Ποντίων.
Η κατασκευή του, σύμφωνα με τους ειδικούς, θυμίζει τις εκκλησίες και τα σπίτια που λαξεύονταν στους βράχους στην Καππαδοκία. Στους τοίχους έχουν βρεθεί αγιογραφίες κατεστραμμένες –μία από αυτές απεικονίζει τον Χριστό–, οι οποίες χρονολογούνται γύρω στον 80 με 9ο αιώνα.
Τελικά οι αναστηλώσεις στη μονή της Παναγία Σουμελά λειτούργησαν προς όφελός της ή μήπως, από την άλλη, κάποιοι γνώριζαν για τα μυστικά που έκρυβε η μονή και η γύρω περιοχή και ήταν μια καλή ευκαιρία να τις εμφανίσουν σιγά σιγά αυτές τις εκπλήξεις κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του θρησκευτικού κόσμου;
