Η Νεολαία Σανταίων από το 1ο Αντάμωμα (2018) και μετά, έχει αναπτύξει έnτονη δραστηριότητα και συνέχεια μας κατακλύζει με σημαντικές ιστορικές πληροφορίες. Μια από αυτές είναι και αυτή που ακολουθεί παρακάτω και θα διαβάσετε η οποία αναφέρεται στις Μεταναστεύσεις Σανταίων εντός και εκτός Πόντου.
Είναι μια καταπληκτική ανάλυση με πιστοποιημένα στοιχεία. Η Ανάλυση αυτή, ακολουθείται με φωτογραφίες χαρτών όπου έχουν σημειωθεί —όσο ήταν εφικτό— τα σημεία εγκατάστασεις των Σανταίων που αναφέρονται.
Καλή ανάγνωση
«Η Επτάκωμος Σάντα, σύμφωνα με όσα μας παραδίδει ο Παντ. Μ. Κοντογιάννης (Γεωγραφία της Μικράς Ασίας, 1921) ιδρύθηκε από Έλληνες των Πλατάνων και της Τόνιας το 1540 γεγονός που μας τοποθετεί χρονικά μετά την Άλωση της Τραπεζούντας (1461). Αντιλαμβανόμενοι, πως η περιοχή της Σάντας αποτελούσε μέρος δύσβατο, απομακρυσμένο και απρόσιτο εν τέλει αποδείχθηκε ιδανικό παρά τα μειονεκτήματά της και αποτέλεσε ασφαλή προορισμό, ώστε να καταφύγουν οι πρώτοι άποικοι και να προφυλαχθούν από τους διωγμούς που επιβλήθηκαν κατά καιρούς. Οι αντικειμενικές ανάγκες που προέκυψαν στην πορεία των αιώνων πρόβαλλαν βασικούς λόγους, οι οποίοι οδήγησαν στην μετανάστευση των κατοίκων της Σάντας. Αναλύοντας τα αίτια μετανάστευσης συμπεραίνουμε ότι ήταν λόγοι κυρίως θρησκευτικοί και οικονομικοί. Σε πρώτο επίπεδο, οι θρησκευτικοί περιορισμοί, οι εξισλαμισμοί και οι διώξεις ήταν από τους κυριότερους λόγους που ανάγκασαν τους Σανταίους στην αναζήτηση νέας κατοικίας. Σε δεύτερο επίπεδο, το άγονο και πετρώδες έδαφος της Σάντας δεν επέτρεπε την ανάπτυξη της γεωργικής καλλιέργειας σε μεγάλο βαθμό. Ταυτόχρονα, με το ιδιαίτερο κλίμα της περιοχής λόγω υψόμετρου, που χαρακτηρίζεται από έντονους χειμώνες με χιόνια και υγρό κλίμα τους θερινούς μήνες με έντονη ομίχλη και βροχές έκανε την επιβίωση δύσκολη και αντίξοη.
Οι μετακινήσεις των Σανταίων ξεκίνησαν ήδη από τον 18ο αιώνα εντός των ορίων του Πόντου αλλά και εκτός, προς την Σοβιετική Ένωση. Μετά την έκδοση του διατάγματος Χάτι Χουμαγιούν (1856) και την φανέρωση των «Κλωστών», αλλά και νωρίτερα γύρω στα 1724 (Αργυρούπολη) και στα 1830 (Γεωργία), όπως γνωρίζουμε μέσα από καταγραφές, παρουσιάζονται οι πρώτες μετακινήσεις. Η πρώτη μετανάστευση προς την Ρωσία και τον Καύκασο έγινε το 1830, ακολούθησε το δεύτερο κύμα το 1865, ενώ μετα την λήξη των ρωσοτουρκικών πολέμων εντάθηκαν ακόμη περισσότερο οι μετακινήσεις. Όσοι παρέμειναν στην Σάντα ως τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι την οριστική εγκατάλειψη της το 1921, εξαιτίας του ολοκαυτώματος της από τους Τούρκους είτε κατέφυγαν στην Ελλάδα είτε κινήθηκαν προς την Σοβιετική Ένωση.
Ακολούθως καταγράψαμε τα μέρη όπου αποίκησαν οι Σανταίοι εντός και εκτός Πόντου.
Εσωτερική μετανάστευση Σανταίων:
- Τραπεζούντα: Χότση (συνοικισμοί Κερασέα, Κατόγλου, Καστάμπολη), Δίρχα, Κοιλάδ, Όλασσα, Ράχος , Μικρή Σαμάρουξα, Αφιόνς, Σιάνα , Φαντάκ
- Γεμουρά (προάστιο Τραπεζούντας) Δρώνια, Κόχαλη, Μέσωνα, Βώνος, Λύκαινα, Βαρβάρα, Αρσέν, Σίφιλα, Αφιόντζ, Κούχλα
- Σούρμενα: Χαλανίκ, Πύργη, Καταβόλ, Κάχωρα
- Καρς (μετακινήθηκαν κυρίως μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο): Γάμισλι, Απάν και Αφκά Τσιορμήκ, Πεληκπάσκιοϊ, Παρτούς, Γενήκιοϊ
- Παϊπούρτη (Υπήρχαν Σανταίοι μέχρι το 1878, κατόπιν μετανάστευσαν στο Κάρς): Πίσκα, Χαλβάν ματένι, Ισσαμούρια, Γατράχ, Μουχνούτ (ή Εξίαλμα), Χαρωτή, Τσιμαόλια
- Γαλίαινα: χωριό Κουστουλάντων
- Λερί (κεφαλοχώρι της Αργυρούπολης)
Εξωτερική μετανάστευση προς Καύκασο
- Γεωργία
- Περιφέρεια Βατούμ (1876-1884): Αλχασιόν, Άσκοβα, Τάκοβα, Κούρηκα, Τσάκβα
- Περιφέρεια Τιφλίδας (1856 και 1867) της επαρχίας Τετριτσκάρο: Ιβάνοφκα (ή Κεσιάντων ή Χαρατζιάντων ή Τελιάντων), Φτελέν (ή Τζιγκρασένη), Βηζιρώφ, Μεγάλη Ιραγκά (ή Χαραπά) και Μικρή Ιραγκά (ή Σέκιτλι)
- Τμήμα Τσάλκας 1830, 1858- 1864: Πεστάς (το πρώτο ιδρυθέν χωριό εκ του οποίου ιδρυθήκαν τα υπόλοιπα), Σαντά, Γιαϊλά, και Ίμερα.
- Περιφέρεια Σοχούμ (ή Αλεξάντρια ή Ισχανάντων) 1878: Κούμα (ή Μιχαήλοφκα), Ζουρνατζιάντων (ή Αντρέεφκα), Πιπεράντων (1910), Πες Καρτάς, Απιάντα. Επίσης Σανταίοι κατοικούσαν και στο χωριό Τσίν.
- Ρωσία
- Σταυρούπολη: Κουμπάν (Κρασνοντάρ) περιοχή Άντλερ: Μπερεβίγκα
Πηγές:
- Ιστορία και λαογραφία της Σάντας του Πόντου / Στάθης Αθανασιάδης (Γεροστάθης),
- Στατιστικοί πίνακες της εκπαιδεύσεως των Ελλήνων στον Πόντο 1821 – 1922 /Διαμαντής Θ. Λαζαρίδης,
- Santeos.blogspot.com,
- terra-pontus.blogspot.com,
Ευχαριστούμε θερμά για την βοήθεια τους, τον Αηδονίδη Χρήστο και Στυλίδη Θανάση
Στους παρακάτω χάρτες σημειώσαμε τα σημεία εγκαταστάσεις των Σανταίων σε όσα ήταν εφικτό.»
