Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, συνεχίζοντας δυναμικά την προσπάθεια ανάδειξης της ιστορίας και του πολιτισμού του ποντιακού ελληνισμού και την πλούσια αντίστοιχη εκδοτική δραστηριότητά της, με ευχαρίστηση παρουσιάζει τη νέα της έκδοση με τίτλο «Τσάλκα: Στοιχεία ιστορίας και λαογραφίας των τουρκόφωνων Ποντίων του Καυκάσου». Το πόνημα, έργο του Σπάρτακου Τανασίδη, αποτελεί το Παράρτημα 42 (2021) του περιοδικού «Αρχείον Πόντου».
Στην Εισαγωγή του βιβλίου, ο συγγραφέας σημειώνει:
«Στα νότια μέρη της Γεωργίας, στην περιοχή της Τσάλκας, από τον 19ο μέχρι τον 20ό αιώνα είχαν ιδρυθεί τα εξής ελληνικά χωριά: Αβρανλό, Αχαλίκ, Γκιουμπάτ, Γιεντί Κιλισά, Γουνιά Καλά, Ιμέρα, Καρακόμ, Καράκ, Λιβάντ, Μπαϊμπούρτ, Μπαρκόβ, Μπεντιάνι, Μπερταρέν, Νέον Χαραμπά, Ντινίς, Ολάνκ, Ρέχα, Σαναμέρ, Σάντα, ειπάκ, Ταρσόν, Τακ Κιλισά, Τσάλκα, Τραπάεβκα, Τριαλέτι, Τσιντσκαρό, Χαντίκ, Χαντό, Χράμ Γκές.
Εξ αυτών η Τσάλκα αποτελούσε ένα κεντρικό τουρκόφωνο χωριό, γύρω από το οποίο υπήρχαν τα υπόλοιπα τουρκόφωνα και τέσσερα ελληνόφωνα χωριά, τα οποία όλα μαζί λέγονται συμβατικώς «χωριά της Τσάλκας». Υπήρχαν επίσης και λίγα αρμενικά χωριά. Στα τελευταία χρόνια της σοβιετικής περιόδου, λόγω της αύξησης του πληθυσμού και της ανάπτυξης της περιοχής, η Τσάλκα αναγορεύτηκε σε πόλη, με αστικό κέντρο το πάλαι ποτέ κεντρικό ομώνυμο χωριό.
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο κύρια μέρη. Το πρώτο μέρος πραγματεύεται την προέλευση των Ελλήνων της Τσάλκας από τον Πόντο και αναλύονται οι ιστορικές συνθήκες της φυγής και εγκατάστασής τους στην Γεωργία. Αναφέρεται η κατοπινή ιστορική τους πορεία, με κομβικό σημείο τις κομμουνιστικές διώξεις των αρχών του 20ού αιώνα. Περιγράφεται η μεταπολεμική αλλαγή της φυσιογνωμίας της περιοχής μέχρι την μαζική φυγή τῶν Ελλήνων ως τις αρχές του 21ου αιώνα. Γίνεται επίσης αναφορά σε ανθρώπους της Τσάλκας που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην τοπική ιστορία ή και σε ορισμένους που διακρίθηκαν σε διαφόρους τομείς, όπως επιστήμονες και ήρωες πολέμων.
Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται ποικίλα στοιχεία της λαογραφίας των Ελλήνων της Τσάλκας και δη των τουρκοφώνων, μέσα από ορισμένες ψηφίδες του καθημερινού υλικού τους βίου, όπως κατοικία, τροφή, ἐνδυμασία και επαγγέλματα, καθώς επίσης και του πνευματικού, όπως γλώσσα, θρησκεία, έθιμα, ήθη και προφορική παράδοση.
Ακολουθεί συνοπτικός επίλογος και στο τέλος παραρτήματα διαφόρων εγγράφων και φωτογραφιών».
Διάθεση εκδόσεων:
- Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, Αγνώστων Μαρτύρων 73, Νέα Σμύρνη Αττικής 17123.
- Εκδόσεων Κυριακίδη, Παναγίας Δεξιάς 7, Θεσσαλονίκη 54635.
- Αφοί Κυριακίδη Εκδόσεις Α.Ε., Επισκόπου Κίτρους Νικολάου 4, Θεσσαλονίκη 54635.
