Στις 14 Σεπτεμβρίου γιορτάζουμε μια από τις σημαντικότερες γιορτές της Χριστιανοσύνης, που δεν είναι άλλη από την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Η ημέρα αυτή γιορτάζεται με λαμπρότητα και δεν είναι λίγοι εκείνοι που, τη συγκεκριμένη μέρα, κρατούν νηστεία. Ο Τίμιος Σταυρός, να θυμίσουμε, πως βρέθηκε από την Αγία Ελένη, η οποία και τον βρήκε με τη… βοήθεια του βασιλικού που, σύμφωνα με την παράδοση, της έδειξε ποιος ήταν ο Σταυρός του Κυρίου, ανάμεσα σε πολλούς που υπήρχαν μαζεμένοι. Σήμερα, ο Τίμιος Σταυρός βρίσκεται στην Ρωσία.
Στον Πόντο υπήρχαν πολλές παραδόσεις για το Τίμιο Σταυρό. Παρακάτω θα παραθέσουμε μια από αυτές, η οποία διασώθηκε από τον Πόλη Χάιτα.
Πρόκειται για την παράδοση «Ο Τίμιος Σταυρόν», που έχει ως εξής:
«Σα παλαιά τα χρόνα, όνταν ευρέθεν ο Τίμιον Σταυρόν, κ’ επήγαν να παίρ’ν α, εκείνο απέσ’ σην γην έτον, να εβγάλ’ναν α ‘ κ’ επόρ’ναν».
Την ώρα εκείνη, ήρθε κι ένας τσοπάνος και είδε ότι 40 άνθρωποι τραβούσαν με το σκοινί και δεν μπορούσαν να Τον βγάλουν. Καθώς παρατηρούσε ότι ο Σταυρός ήταν όσο το μισό ανθρώπινο μπόι και ότι δεν έβγαινε από τη γη, του φάνηκε τόσο παράξενο, ώστε αναφώνησε «Κύριε ελέησον», οπότε ξαφνικά κουνήθηκε ο Σταυρός και άρχισαν να λένε συνέχεια και οι 40 «Κύριε ελέησον, ώσπου Τον έβγαλαν.
«Για τα΄ατό κι ο ποπάς σα 14 τη Σταυρίτα του Τιμίου Σταυρού, σεράντα φορές λέει σην εγκλεσίαν απέσ’ το «Κύριε ελέησον».
Ο Τίμιος Σταυρός την περίοδο της ρωμαιοκρατίας, αλλά και της τουρκοκρατίας βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη. Πέρασαν τα χρόνια και κάποτε ο αυτοκράτορας της Ρωσίας, έκανε και έστειλε στο Σουλτάνο ένα μαλαμετένιο τζαμί.
«Εκείνος πα ενούντσεν, ντό να στείλ’ ατον – είπαν ατον, έχομε ένα ξυλένον Σταυρόν και οι χριστιανοί ατό σο μαχπούλ έχ’ν’α. Ας στείλομ’ ατον ατό το ξυλένον το Σταυρόν».
Έτσι έστειλαν στον Ρώσο αυτοκράτορα το Τίμιο Σταυρό και από τότε βρίσκεται στην Ρωσία.
Πηγή: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών
«Αρχείον Πόντου», Παράρτημα 19
