Ο Βόλος είναι η πόλη που υποδέχθηκε τον μεγαλύτερο αριθμό μικρασιατών προσφύγων στη Θεσσαλία και την Κεντρική Ελλάδα. Η Μικρασιατική καταστροφή και η συμπλήρωση το 2022 των 100 χρόνων από αυτή αποτελεί ένα κομβικό ιστορικό ορόσημο, όπως είναι φυσικό για την πόλη.
Με αφορμή αυτή τη σημαντικό επέτειο το Μουσείο της Πόλης του Βόλου διοργανώνει, από 16 Δεκεμβρίου 2022 έως 26 Μαρτίου 2023, μεγάλη περιοδική έκθεση με τίτλο «ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ: Τεκμήρια και μνήμες».
Η έκθεση, μέσα από την παρουσίαση αυθεντικών τεκμηρίων και προφορικών μαρτυρίων επιτυγχάνει να αναδείξει τις ποικίλες πτυχές της περιπέτειας του μικρασιατικού ελληνισμού, αλλά και να συλλέξει και διασώσει ό,τι έχει ακόμη μείνει από την άυλη και υλική πολιτιστική κληρονομιά της πρώτης γενιάς προσφύγων.
Η Βαΐτση – Παπαδοπούλου περιγράφει: «Ο πατέρας μου έλεγε χαρακτηριστικά, πως με τους γείτονες Τούρκους είχαν τόσο καλές σχέσεις, που όταν τα πράγματα δυσκόλεψαν, αγρίεψαν κι είχε δοθεί η εντολή να ετοιμαστούν και να φύγουν, πολλοί από τους γείτονες επέμεναν να παραμείνουν και υπόσχονταν ότι θα τους προστατέψουν. Και ο μεν πατέρας του είχε δελεαστεί από όλο αυτό, ίσως αφέλεια, άγνοια κινδύνου, δεν ξέρω»
Τα αυθεντικά τεκμήρια από τη ζωή στη Μικρά Ασία και προφορικές μαρτυρίες προσφύγων πρώτης και δεύτερης γενιάς που συγκεντρώθηκαν και παρουσιάζονται είναι το αποτέλεσμα μιας κοπιώδους έρευνας που περιλάμβανε στοχευμένες επαφές για τη συγκέντρωση τεκμηρίων που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την πατρίδα, όπως: φωτογραφίες, ρούχα, αξεσουάρ, στρωσίδια, κεντήματα, εικόνες, ευαγγέλια, κοσμήματα, φυλαχτά, τάματα, είδη καθημερινής χρήσης, πιστοποιητικά ταυτοπροσωπίας, επαγγελματικά εργαλεία, παιχνίδια, διακοσμητικά αντικείμενα, νομίσματα – χαρτονομίσματα, μικροέπιπλα.
Ο Θεραπιώτης Νικόλαος καταθέτει: «Η γιαγιά μου η Δροσιά και ο παππούς ο Θεράποντας. Ο παππούς βρέθηκε στα Αμελέ Ταμπουρού ( Amele Taburları (τουρκ.) – τάγματα εργασίας) και δεν ξαναγύρισε ποτέ. (συγκίνηση) Η γιαγιά με τα ορφανά δεν πορεύθηκαν προς τον Ελλαδικό χώρο, αλλά προς την ενδοχώρα της Τουρκίας. Εκεί βέβαια ήταν η καταστροφή τους γιατί όλοι πέθαναν καθ’ οδόν, από αρρώστιες, πείνα, δυστυχία και δίψα γιατί τους οδηγούσαν σε μέρη μη καλλιεργήσιμα, χωρίς νερό και τροφή με αποτέλεσμα τον θάνατο. Ο πατέρας μου κι ο θείος μου, που ήταν οι μεγαλύτεροι, σώθηκαν»
Παράλληλα, έγινε συγκέντρωση προφορικών μαρτυριών από τους πρόσφυγες των επόμενων γενιών σχετικές με την οικογένειά τους, τις μνήμες που έχουν παραδοθεί από γενιά σε γενιά για την ιστορία της οικογένειας, την καθημερινή ζωή στον τόπο καταγωγής τους, καθώς και το ταξίδι προς τον Βόλο και την εγκατάσταση στη νέα πατρίδα.
Στις 20 Σεπτεμβρίου 1922 στην εφημερίδα «Θεσσαλία» δημοσιεύεται συγκλονιστικό άρθρο του Τάκη Οικονομάκη με τον τίτλο «Το μαύρο κύμα»:
«Την φθινοπωρινήν ηρεμίαν του λιμένος μας ήλθε χθες να ταράξη ένα μεγάλο μαύρο κύμα, κύμα συμφοράς. Εμπήκε μέσα και εξέσπασεν ύστερα εις την παραλίαν από όπου εξεχύθη εις όλην την πόλιν. Και ένα αίσθημα υπερτάτης φρίκης, απεριγράπτου συγκινήσεως, αλλά και οργής τρομεράς συνεκλόνισε τους πάντας.
Το μαύρον αυτό κύμα μάς το απέστειλεν η αντίπερα του Αιγαίου ακτή. Απετελείτο από τα τραγικά θύματα της φρικτής μικρασιατικής συμφοράς, από τα θλιβερά αυτά ναυάγια του ασιατικού Ελληνισμού, τα οποία η θάλασσα εξέβρασε και εις την παραλίαν μας. Υπέρ τους δέκα χιλιάδας πρόσφυγας έφθασαν χθες έως εδώ, αφού εν τω μεταξύ έχουν πλημμυρίση όλα τα νησιά και όλοι οι πλησιέστεροι και κυριώτεροι αιγαιοπελαγικοί λιμένες. Και είναι αυτή η πρώτη φουρνιά που περνάει. Θα την ακολουθήσουν και άλλες, ώστε υπολογίζεται, ότι περί τους πενήντα χιλιάδες πρόσφυγες θα περάσουν από τον λιμένα μας διά να ζητήσουν εις την Θεσσαλίαν καταφύγιον. Το θέαμα των θλιβερών αυτών θυμάτων της φρικτής καταστροφής εσπάραζε την ψυχήν του καθενός. Απεβιβάζοντο και εσταυροκοπούντο, απεβιβάζοντο και εφιλούσαν το χώμα, απεβιβάζοντο και άλλοι έκλαιαν, άλλοι χαμογελούσαν με την εντύπωσιν ότι ετελείωσαν τα απερίγραπτα μαρτύριά των που κατά τον τελευταίον μήνα εδοκίμασαν»
Δεκάδες πρόσφυγες 3ης και 4ης γενιάς παραχώρησαν κομμάτια δαντέλας, τμήματα από παλιές ενδυμασίες, φωτογραφίες, στέφανα του γάμου στη γυάλινη θήκη τους, εικόνες, εργαλεία, χάλκινα σκεύη, όλα μικρά, ευτελή τα περισσότερα, σωσμένα με χίλιες δυσκολίες που φυλάσσονται από τους απογόνους των προσφύγων ως πολύτιμοι θησαυροί.
Η Καφριτσοπούλου – Ευσταθίου Μαρία αφηγείται: Όταν ήρθε η αποφράς ημέρα της ανταλλαγής, να φύγουν για την άγνωστη πατρίδα, πίστεψαν πως δεν θα ήταν για πάντα και αφήσαν τα σπίτια τους όπως ακριβώς ήταν. Μάζεψαν ότι είχαν να μαζέψουν και μπορούσε να μαζευτεί και ξεκίνησαν. Και όπως έλεγε και ο μπαμπάς μου «άφησαν τα Άγια χώματα» -και τό ’λεγε αυτό μέχρι και που πέθανε- άφησαν τις περιουσίες και τις ψυχές τους και τις καρδιές τους εκεί που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν και ξεκίνησαν το ταξίδι με το καράβι, που δεν ήξεραν πού θα τους άφηνε, στο άγνωστο.
Τα ταπεινά και πολύτιμα τεκμήρια της προσφυγικής ζωής στο Βόλο συνοδεύεουν μοναδικές και συγκινητικές ιστορίες για το παλιό σπίτι, τις δουλειές, τις συνήθειες και τα έθιμα, τον πόλεμο και το χωρισμό, τις μάχες και τις απώλειες, την άφιξη στη νέα πατρίδα, στέγη, τη δουλειά, τους νέους γείτονες.
Ολα εκείνα που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά και γίνονται οι γέφυρες με τις οποίες διάβηκε κάθε προσφυγική οικογένειας εδώ κι έναν αιώνα.
Η Αϊδινλή Μαρία θυμάται: «Η γιαγιά η Κωνσταντία έλεγε στον άνδρα μου και εγγονό της Παναγιώτη, ότι, όταν τους επιτέθηκαν οι Τούρκοι να τους σκοτώσουν, ο άνδρας της ο Σταύρος, πέταξε κάτω τις λίρες που είχε και οι Τούρκοι τις μάζευαν κι έτσι έφυγαν και γλύτωσαν
Η έκθεση πλαισιώνεται από πολυσέλιδο καταλόγο με φωτογραφίες των αντικειμένων που έφεραν οι πρόσφυγες από την πατρίδα τους, αλλά και συνεντεύξεις των απογόνων τους, που τα διέσωσαν και τα παραχώρησαν για τις ανάγκες της έκθεσης. Παρουσιάζεται έτσι, για πρώτη φορά σε έντυπη μορφή, ένα σημαντικό σύνολο με εικόνες πολλών και διαφορετικών αντικειμένων, πέραν των θρησκευτικών εικόνων- από τη μικρασιατική πατρίδα συνοδευόμενο από μαρτυρίες – μνήμες για τη ζωή εκεί και το ταξίδι τους στη νέα πατρίδα.
INFO:
ΕΚΘΕΣΗ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ: Τεκμήρια και μνήμες»./Μουσείο της Πόλης του Βόλου (Φερών 17), Ώρες λειτουργίας: Τρίτη έως Κυριακή 10.30 – 13.30 και απογεύματα Τετάρτη & Παρασκευή 18.00 – 21.00. Δευτέρα κλειστό./Τηλ. 2421029878, mail: volosmuseums@doepap.gr, site: http://www.vmoc.gr/
Πηγή : news247.gr
