Οι Έλληνες του Πόντου, κάνοντας εύστοχες παρατηρήσεις σχετικές με τη γιορτή του Πάσχα, τις διατύπωσαν σαν ρητά, παροιμίες, παροιμιώδεις φράσεις, παραδόσεις, ανέκδοτα κ.α., που όλα μέσα τους κλείνουν τη σοφία του λαού μας.
Έτσι, στα Κοτύωρα (Ορντού) επικράτησε η φράση «Τη Χριστού καλά φαγία και την Λαμπρήν καλά λώματα», δηλαδή «Τα Χριστούγεννα να έχουμε καλά φαγητά και το Πάσχα καλά ρούχα». Λέγεται έτσι, γιατί τα Χριστούγεννα το κρύο είναι τσουχτερό και θέλει καλό φαγητό, ενώ τα ρούχα ούτε που φαίνονται με τις κακοκαιρίες και την κλεισούρα.
Το Πάσχα όμως με τις καλοκαιρίες και τα τριήμερα ξεφαντώματα, που συνεχίζονται μέχρι την Ανάληψη, ήταν απαραίτητα τα καλά ρούχα για τις εθιμικές επισκέψεις.
Ο Άνθιμος Παπαδόπουλος διασώζει την εξής παροιμία από τα Κοτύωρα, «Ας έν’ για το Χριστός Ανέστη, κουμπάρε», δηλαδή, «Ας είναι για το “Χριστός Ανέστη” κουμπάρε». Λεγόταν για αναγκαστική συγχώρεση πταίσματος. Εδώ υποκρύπτεται ένα επεισόδιο νεαρής γυναίκας, που τη φίλησε κατά τη γιορτή του Πάσχα ο κουμπάρος με όχι αγνές προθέσεις. Η γυναίκα όταν σκέφτηκε τα σοβαρά επακόλουθα της καταγγελίας στο σύζυγό της, συγχώρεσε αναγκαστικά τον κουμπάρο, λέγοντας αυτή την φράση.
Η φράση αυτή υπάρχει με παραλλαγές και σε άλλα μέρη. Συγκεκριμένα στην Κερασούντα λέγανε, «Ας εν’ κι ατό το φίλεμαν για το Χριστός Ανέστη», δηλαδή, «Ας είναι και αυτό το φίλημα για το Χριστός Ανέστη».
Στην περιοχή της Χαλδίας λέγανε, «Ας εν’ κι ατό το φίλεμα σ’ άμον Χριστός Ανέστη», ενώ στην Ινέπολη, «Ας πάει κι αυτό το φιλί με το Χριστός Ανέστη».
Λεγόταν, όμως, και σε περίπτωση νέας καταδρομής της τύχης.
Στο χωριό Αντρεάντων Αμισού (Σαμψούντας) έχουμε τις εξής παρομιώσεις, «Η Λαμπρή σίτα δαβαίν ‘ κ’ ύστερα, τη σινέαν σο κεφάλι σ’ ντώσ’ α’», δηλαδή, «Όταν περάσει το Πάσχα, την κόκκινη βαφή άλειψέ την στο κεφάλι σου», σε περίπτωση που μια προσφορά βοηθείας γινόταν παράκαιρα.
Άλλη ήταν «Ο Τούρκον ντ’ έγροικα ας σην Πάσχαν, ζουρ ζουρ πιν’ το τάν», δηλαδή, «Ο Τούρκος το ιδέα έχει από Πάσχα (νηστεία), ζουρ ζουρ πίνει το αραιωμένο γιαούρτι». Λεγόταν ειρωνικά για τους Τούρκους, οι οποίοι δεν νηστεύουν όπως οι Χριστιανοί.
Μια άλλη έλεγε, «Αν έρχουνταν τα παπούτσα μ’ ευτάω Πάσχαν, κι αν ‘κ’ έρχουνταν τερώ», δηλαδή, «Αν έρθουν τα παπούτσια μου θα κάνω Πάσχα κι αν δεν έρθουν θα γίνω θεατής (των εορταζόντων)». Λεγόταν γι αυτόν που παραπονιόταν για φτώχεια.
Από την Χαλδία έχουμε την εξής, «Χάσον τον Ιούδαν ας σην καρδία σ’ να ελέπ’ς την Ανάστασην», δηλαδή, «Διώξε από την καρδιά σου τον Ιούδα, για να δεις την Ανάσταση του Χριστού», πρόκειται μια φράση σχετική με τη μετάνοια.
Υπάρχει επίσης και η εξής, «Το κόκκινον το τσέπλ’ ως να ‘κι ρούζ’ ση γην άνοιξη ‘κ έρται», δηλαδή, «Αν δεν πέσει το κόκκινο το τσόφλι στη γη, δεν έρχεται η άνοιξη. Πρόκειται για φράση σχετική με τον ερχομό της άνοιξης.
Από τη Ματσούκα έχουμε την εξής φράση, «Έεις να τρως; Χριστός Ανέστη, ‘κ’ έεις να τρως; Θάνατον πατήσας».
Φράση σχετική με την περίπτωση που όταν έχεις καλοπερνάς και όταν δεν έχεις υποφέρεις.
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο, Αρχείον Πόντου
