Ο Άλυς είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Μικράς Ασίας με συνολικό μήκος 1.182 χλμ. Πηγάζει από το όρος Αντίταυρος και, αφού διασχίσει ένα τμήμα της Καππαδοκίας, εκβάλλει στον Εύξεινο Πόντο, δυτικά της Πάφρας. Για τον ποταμό αναφέρουν τόσο ο Ηρόδοτος και ο Θουκιδίδης όσο και ο Στράβωνας.
Στα τουρκικά ονομάζεται Κιζίλιρμακ, που σημαίνει ερυθρός ποταμός, και αυτό γιατί πηγάζει από έδαφος με κόκκινο χώμα και ορυκτό αλάτι.
Ο ποταμός ανέκαθεν ήταν πολύ σπουδαίος από άποψη χωρογραφικής και εθνολογικής διαίρεσης. Χώριζε τη Μικρά Ασία στα δύο: ανατολικά έφτανε μέχρι το Αιγαίο και κατοικούνταν από λαούς ευρωπαϊκής καταγωγής (Βιθυνούς, Παφλαγόνες, Φρύγες, Τρώες και τους πιο ονομαστούς απ’ όλους, Δωριείς, Ίωνες, Αιολείς.), και δυτικά κατοικούνταν από τους Λευκοσύρους, κατά τους αρχαίους. Είναι γνωστή η ιστορία με τον Κροίσο, ο οποίος ήθελε να επεκταθεί πέραν του ποταμού. Έστειλε λοιπόν να πάρει χρησμό από το μαντείο: «Κροίσος Άλυν διαβάς μεγάλην αρχήν καταλύσει», με τη βοήθεια του Θαλή κατάφερε μεν να περάσει το ποτάμι, αλλά νικήθηκε τελικά από τους Πέρσες.
Ο «Νείλος» της Μικράς Ασίας, όπως τον αναφέρουν διάφοροι περιηγητές, είναι πηγή πλούτου, όχι μόνο για την αλιεία και συγκεκριμένα για τις μύραινες από τις οποίες εξάγεται χαβιάρι υψηλής ποιότητας αλλά και για τα εξαιρετικής ποιότητας καπνά που καλλιεργούνται στις εκβολές του.
Αν και είναι βαθύς και ορμητικός ποταμός, στο τμήμα μεταξύ του Βεζύρκιοπρου και της Πάφρας σε απόσταση 60-80 χιλιομέτρων αρχίζουν και ηρεμούν τα νερά, πλατύνεται η κοίτη του και γίνεται βατός με τα πόδια κατά τους θερινούς μήνες.
Με πληροφορίες από το santeos.blogspot.com και το schooltime.gr.
