«Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ εάν επιλαθώμεθά σου ω πάτριος Ποντία γη!», ήταν τα λόγια που «φώναξαν» με τα σώματά τους γύρω από ένα ξύλινο μπαούλο, χιλιάδες χορευτές, το οποίο είχαν φέρει στο κέντρο του Κλειστού Γυμναστηρίου Νεαπόλεως Λάρισας (ΕΑΚΛ) οι απόγονοι των προσφύγων από τον Πόντο. Το μπαούλο, όπου μέσα ήταν φυλαγμένη η ιστορία και η μνήμη, άνοιξε στο 14ο Πανελλαδικό Φεστιβάλ Ποντιακών Χορών της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος και ο χρόνος γύρισε χιλιάδες χρόνια πίσω, εκεί, στα βάθη των αιώνων, όταν μεγαλουργούσε ο πολιτισμός των Ελλήνων στα νότια παράλια του Ευξείνου Πόντου.
99 χρόνια ύστερα από τη μαύρη επέτειο της 19ης Μαΐου 1919 —τότε ο Μουσταφά Κεμάλ πάτησε το πόδι του στο λιμάνι της Σαμψούντας και ξεκίνησε τη δεύτερη και σκληρότερη φάση της γενοκτονίας—, και οι Πόντιοι έδωσαν βροντερό παρών στην καθιερωμένη συνάντηση-γιορτή της νεολαίας. Από την Αλεξανδρούπολη και την Ρόδο, μέχρι την Κέρκυρα, την Πάτρα, την Καστοριά, από όλη την επικράτεια, συναντήθηκαν στην καρδιά της θεσσαλικής πρωτεύουσας και διατράνωσαν έτσι το σύνθημά τους, λίγους μήνες πριν από τη θλιβερή επέτειο της εκατονταετηρίδας από τη γενοκτονία των προγόνων τους (19 Μαΐου, 1919–2019), ότι θα συνεχίσουν να αγωνίζονται για την διεθνή αναγνώριση του εγκλήματος της Γενοκτονίας που έγινε στον Πόντο από το 1914–1923.
Αυτά τα λόγια —του μεγάλου και αείμνηστου Έλληνα πολιτικού, ποντιακής καταγωγής, Λεωνίδα Ιασονίδη, στον οποίον ήταν αφιερωμένη η εκδήλωση— φώναξε και ο παρουσιαστής της εκδήλωσης Αιμίλιος Σαπρανίδης, ο οποίος άνοιξε την αυλαία της.
Νωρίτερα, οι καλλιτέχνες Κώστας Καραπαναγιωτίδης και Γιάννης Κουρτίδης στο τραγούδι, Ελευθέριος Ραφαηλίδης στη λύρα και στο τραγούδι, Κωνσταντίνος Κουλουμόγλου και Ιωάννης Χωραφαΐδης στη λύρα και Χαράλαμπος Ραφαηλίδης στο νταούλι, καλωσόρισαν τον κόσμο στο χώρο με ποντιακά τραγούδια.
«Μπορεί να αργήσαμε αλλά δεν σε λησμονήσαμε», είπε για τη διαχρονική «παρουσία» του Λ. Ιασονίδη, για την σημαντική αυτή προσωπικότητα του προσφυγικού ελληνισμού, λίγα λεπτά αργότερα, ο πρόεδρος του διοργανωτή-Συνδέσμου Ποντιακών Σωματείων Κεντρικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας, Αντώνης Καγκελίδης. Αναφέρθηκε ταυτόχρονα στην κοινωνική προσφορά της ΠΟΕ στις δύο τραγωδίες που «χτύπησαν» την πατρίδα μας αλλά και γενικότερα στην προσφορά της Ομοσπονδίας στην κοινωνία. Σκληρός ο λόγος του για τους πολιτικούς ενώ υπερασπίστηκε την τιμή της Μακεδονίας.
Στη συνέχεια παρουσιάστηκε ένα βίντεο εμπνευσμένο από τα μέλη του Συλλόγου Ποντίων Λάρισας, με μαρτυρίες προσφύγων, και στη σκηνή εμφανίστηκε και η Λένα Σαββίδου, η συμπαρουσιάστρια του Αιμίλιου Σαπρανίδη, η οποία αφηγήθηκε απόσπασμα από το έργο Η Καμπάνα του Πόντου, του Φίλωνα Κτενίδη.
«Ναϊλί εμέν εχ’ κι έρχουνταν, ναϊλί εμέν εφάνθαν!
Έμπρα πάν’ οι ’κοδέσποινες, έμπρα και οι νυφάδες,
μοιρολογούν νοικοκυρές και κλαίγ’νε τα κορ’τσόπα
και ακ’λουθάνε οι αγούρ’, οι γέρ’ και τα παιδόπα».
Οι Πόντιοι δεν έφεραν μόνο αντικείμενα από τον Πόντο στην Ελλάδα αλλά και την ιστορία, τον πολιτισμό τους, τα σύμβολα, τη μνήμη. Και κάπως έτσι, την ώρα που από το μικρόφωνο ακούγονταν πρόσωπα, πόλεις, μονές και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά της ιστορίας των Ελλήνων του Πόντου, από την αρχαιότητα μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, παιδάκια με λευκά ρούχα, που συμβόλιζαν όλα τα παραπάνω, έκαναν την εμφάνισή τους γύρω από το μπαούλο, ώσπου το άνοιξαν οι πρόσφυγες, και από κει βγήκε η ελληνική σημαία — το σύμβολο όλων των Ελλήνων.
Ακολούθησε μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές του Φεστιβάλ με τον ζιπκοφόρο που κρατούσε την ελληνική σημαία να προπορεύεται και ταυτόχρονα να κάνουν την είσοδό τους στο γήπεδο τα λάβαρα των 460 σωματείων της ΠΟΕ, τα οποία κρατούσαν χορευτές.
Ακολούθως ο πρόεδρος της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος, Χρήστος Τοπαλίδης, κήρυξε την έναρξη του Φεστιβάλ. Απηύθυνε σύντομο χαιρετισμό όπου μεταξύ άλλων ανέφερε: «Σήμερα η Λάρισα καθίστανται κέντρο του ποντιακού ελληνισμού» […] «Απαιτούμε (σ.σ. η ελληνική κυβέρνηση) να έρθει στο ύψος της ιστορικής ευθύνης και να αναλάβει εκείνη τον αγώνα για τη διεθνή αναγνώριση της γενοκτονίας. Σε κάθε περίπτωση, όποια στάση αποφασίσει να έχει η ελληνική πολιτεία, το πάνθεον των ηρώων μας, οι ψυχές των γενοκτονημένων και η προσήλωση της νεολαίας στον αγώνα, καθιστούν τη δικαίωση μονόδρομο και δεδομένο».
Ευχαρίστησε, μεταξύ άλλων, τους εθελοντές του Φεστιβάλ, μέλη των συλλόγων Ποντίων Λάρισας, Ποντίων Φοιτητών και Σπουδαστών Νομού Λάρισας «Το ροδάφνον», Αργιθεατών Νομού Λάρισας «Ο Άγιος Νικόλαος» και του Πολιτιστικού Συλλόγου Παλιννοστούντων Ποντίων Λάρισας «Ο Πόντος».
Χρήστος Τοπαλίδης: «Ο Πόντος ζει, βασιλεύει εις το διηνεκές».
Ακολούθως, χαιρετισμό απηύθυνε ιερέας εκ μέρους του μητροπολίτη Λαρίσης και Τυρνάβου Ιερώνυμου, μεταφέροντας τις εγκάρδιες ευχές του μητροπολίτη· ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Γεραστός, ο οποίος προσκάλεσε να συνδιοργανώσουν με την ΠΟΕ συνέδριο για τη Γενοκτονία στη Λάρισα· εκ μέρους της Συντονιστικής Επιτροπής Νεολαίας, η γενική γραμματέας Περιστέρα Πεΐδου, η οποία καλωσόρισε τον κόσμο στην εκδήλωση και τόνισε πως η νεολαία θα δώσει δυναμικό παρών για τη μεταλαμπάδευση του ποντιακού πολιτισμού, της ελληνικής ιστορίας καθώς και για την προώθηση του ζητήματος της Γενοκτονίας στη διεθνή κοινότητα· ο δήμαρχος Απόστολος Καλογιάννης, ο οποίος ευχήθηκε «αυτή η χρονιά να είναι χρονιά σταθμός για τη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας»· και τελευταίος ο σκηνοθέτης Μανούσος Μανουσάκης, ο οποίος γνωστοποίησε στον κόσμο την διάθεσή του να δημιουργήσει μια τηλεοπτική σειρά για τη γενοκτονία του ποντιακού και μικρασιατικού ελληνισμού, που θα προβληθεί σε γνωστό τηλεοπτικό σταθμό.
Πάνω από 2.000 Πόντιοι χόρεψαν ομάλ’ Κερασούντας — Κατάμεστο το ΕΑΚΛ
Πάνω από 2.000 χορευτές στη συνέχεια κατέκλυσαν το χώρο του γηπέδου, χορεύοντας ομάλ’ Κερασούντας, με τον Παναγιώτη Κογκαλίδη να τους συνοδεύει στη λύρα και το τραγούδι, τον Θοδωρή Κοτίδη στο τραγούδι, τους Κλεάνθη Σιαμλίδη και Μπάμπη Κιτσονίδη στο νταούλι, ενώ περίπου 4.000 τους καλωσόριζαν με ένα παρατεταμένο χειροκρότημα.
Δείτε τη ζωντανή σύνδεση που έκανε από το Facebook και τη μοναδική εικόνα που προσέφερε στους αναγνώστες της η ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ.gr, εδώ.
Στη συνέχεια, για την ζωή και το έργο του αείμνηστου Λεωνίδα Ιασονίδη, μίλησε ο εκπαιδευτικός Νίκος Κωνσταντινίδης και στη συνέχεια δόθηκε πλακέτα στη μνήμη του, στον πρόεδρο του Συνδέσμου Ποντιακών Σωματείων Νότιας Ελλάδας και Νήσων, Γιώργο Βαρυθυμιάδη. Την πλακέτα έδωσε ο επίτιμος πρόεδρος της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος, Γιώργος Παρχαρίδης. Ακολούθως, απονεμήθηκε τιμητική διάκριση στον δήμαρχο Λαρισαίων, Απόστολο Καλογιάννη, από τον πρόεδρο της ΠΟΕ Χρήστο Τοπαλίδη. Ο πρόεδρος της ΠΟΕ, επίσης, του προσέφερε κι ένα εγκόλπιο με τον Άγιο Γεώργιο από την αντρική ποντιακή φορεσιά (ζίπκα).
Ανέβασαν τον πήχη οι συντονιστές των ΣΠΟΣ – Μοναδικές είσοδοι και εκτελέσεις χορών
Ανέβασαν τον πήχη οι συντονιστές-χοροδιδάσκαλοι και οι μουσικοί των συλλόγων καθώς πλέον μιλάμε για επίπεδο που σπάει τον θεσμό ενός απλού φεστιβάλ ποντιακών χορών. Κείμενα με πολλά μηνύματα, ιδιαίτερες είσοδοι, τραγούδια από τους χορευτές, είναι μερικά από τα στοιχεία που κάνουν το θέαμα μοναδικό και ιδιαίτερο δίνοντας περαιτέρω ποιότητα στο πανελλαδικό γεγονός.
Την αυλαία για την παρουσίαση των ποντιακών χορών άνοιξε ο Σύνδεσμος Ποντιακών Σωματείων Νοτίου Ελλάδος και Νήσων που παρουσίασε τους χορούς τρυγόνα, τικ’ μονόν, τερς, ομάλιν και τεκ καϊτέν, μέσα από το δρώμενο Ο μύθος της παραμυθιάς, σε κείμενα του Ηλία Υφαντίδη, ο οποίος και την καλλιτεχνική επιμέλεια. Την ομάδα πλαισίωσαν στην αφήγηση η Σουλτάνα Βαρυθυμιάδου και η Άννα Καλαϊτζόγλου, ενώ όλα έγιναν υπό το άγρυπνο βλέμμα της Σοφίας Σαββίδου, που ήταν η συντονίστρια. Έπαιξαν οι μουσικοί: Ηλίας Υφαντίδης στη λύρα και στο τραγούδι, Σταύρος Σαββίδης στο τραγούδι, Δημήτρης Κοσμίδης στη λύρα, Παντελής Νικολαΐδης στο αγγείο, χειλιαύλιν και ζουρνά και Χρήστος Μαυρίδης και Παναγιώτης Κοπαλίδης στο νταούλι.
Τη σκυτάλη πήρε ο πολυπληθέστερος Σύνδεσμος Ποντιακών Σωματείων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης της ΠΟΕ, που έκανε την είσοδό του από τρεις πύλες. Παρουσίασε τους χορούς σαρικούζ Πάφρας, διπάτ’, τρομαχτόν, Πατούλα και ομάλ’ Κερασούντος. Τον συντονισμό της ομάδας είχαν οι χοροδιδάσκαλοι: Δέσποινα Αμπρικίδου, Μαρία Διαμαντίδου, Ματθαίος Καλτσίδης, Μιχάλης Κατασίδης, Αναστάσιος Κωστελίδης, Σαλώμη Μιχαηλίδου, Στέλιος Νικολάου, Χρήστος Πακαταρίδης και Ματίνα Τσουλφίδου. Οι μουσικοί που πλαισίωσαν τους χορευτές ήταν οι: Κυριάκος Ιωακειμίδης και Ιωάννης Παρηγορίδης στο τραγούδι, Χρήστος Λεμονίδης και Αναστάσιος Συγγιρίδης στη λύρα, Ιωάννης Παπαγιαννίδης στο ζουρνά, Ιωάννης Αφεντούλης, Βασίλης Καραγιάννης, Αλέξης Σιδηρόπουλος, Χρήστος Τσεπενίδης και Γιώργος Χαραλαμπίδης στο νταούλι.
Ακολούθως, μια εντυπωσιακή είσοδο έκανε ο Σύνδεσμος Ποντιακών Σωματείων Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου με τον χορό ομάλ’ απλόν. Οι χορευτές μπήκαν χτυπώντας ρυθμικά παλαμάκια, παρασέρνοντας ακόμα και τους θεατές. Παρουσίασε επίσης έταιρε, αρχουλαμά, κότσαρι και κοτσαγκέλ’. Τον συντονισμό της ομάδας είχε ο Απόστολος Γρηγοριάδης, τον οποίο βοήθησαν οι: Τριαντάφυλλος Αφουξενίδης, Ηρακλής Τορλακίδης, Αναστάσιος Σαλακίδης, Στάθης Αμαραντίδης, Νίκος Ελυθεριάδης, Ζωή Θωμοπούλου, Γιώργος Κεσίδης, Μάνος Παπαδόπουλος, Γιώργος Πατουλίδης, Ελένη Σαββίδου, Στέφανος Τσαρτσανίδης και Γιώργος Χαλκίδης. Οι μουσικοί που έπαιξαν ήταν οι: Γιώργος Ευσταθιάδης, Γιώργος Καλογιαννίδης, Τριαντάφυλλος Ταρατσίδης και Θεόδωρος Τσαουσίδης στη λύρα, Μιχάλης Τσανασίδης στο ζουρνά, Σωτήρης Θεοδωρίδης στο αγγείο, Πόλυς Σταματίδης, Αλέξανδρος Αντωνιάδης, Ραφαήλ Ευθυμιάδης και Κώστας Κελεσίδης στο νταούλι, Δήμητρα Παπαγερίδου, Αγάπη Τσαϊδου, Άκης Παντζούρης, Κοσμάς Σαββίδης και Ιωάννης Φιλιππίδης στο τραγούδι. Υπεύθυνος της ορχήστρας ήταν ο Στάθης Παρχαρίδης.
Το πρόγραμμα συνεχίστηκε με τον Σύνδεσμο Ποντιακών Σωματείων Νομού Θεσσαλονίκης που παρουσίασε, σε δύο ομόκεντρους κύκλους, τους χορούς Καβαζίτας, Τυρφών, σαρικούζ διπλό, τίκ’ διπλόν και σερανίτσα. Τον συντονισμό των χορευτών είχαν οι: Παύλος Τσιλογλανίδης, Αμανάτιος Πετρίδης, Γιώργος Μιχαηλίδης, Κώστας Κετεκίδης, Κλεάνθης Σιαμλίδης και Χρήστος Κυριακίδης, ενώ τους βοήθησαν και οι: Σάββας Γεωργιάδης, Στράτος Μπίλης, Κυριάκος Κυριακίδης, Δέσποινα Στεφανίδου, Μπάμπης Κυρμανίδης, Γιάννης Τοκμακίδης, Παναγιώτης Δουλκερίδης και Νίκος Μουρατίδης. Οι μουσικοί που συνόδευσαν τους χορευτές ήταν οι: Κώστας Σαβιολάκης στη λύρα, Γιώργος Μιχαηλίδης στο νταούλι και Στέργιος Ζημπιλιάδης στο τραγούδι.
Την αυλαία με τα ΣΠΟΣ έριξε ο οικοδεσπότης Σύνδεσμος Ποντιακών Σωματείων Κεντρικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας. Παρουσίασε τους χορούς ούτσαϊ, καλόν κορίτσ’, κότσ’, φόνα και λετσίνα. Όλα έγιναν υπό τον συντονισμό του Νίκου Φωτιάδη και της Μόρφως Σιαμλίδου. Βοηθοί τους ήταν οι: Αχιλλέας Λέρας, Μιλτιάδης Τερζόπουλος, Θεόφιλος Πασχαλίδης, Στέλιος Ευθυμιάδης, Βαγγέλης Λάχανης, Βαγγέλης Ιντζεβίδης, Σοφία Μανουσαρίδου, Αγγελική Γραμμένου, Βασίλης Κυριακίδης και Γρηγόρης Γρηγοριάδης. Τους χορευτές συνόδευσαν οι μουσικοί: Ευστάθιος Τσαρχατζίδης και Ιωάννης Χωραφαϊδης στη λύρα, Ειρήνη Σαχταρίδου στο αγγείο, Κλεάνθης Σιαμλίδης και Χαράλαμπος Κιτσονίδης στο νταούλι, ενώ στο τραγούδι ο Στέργιος Ζημπιλιάδης.
Η ιστορία του Πόντου από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι τη μυθολογία
Ενδιάμεσα από τα προγράμματα των ΣΠΟΣ το δρώμενο «Ο Πόντος ο διαχρονικός, χωρισμένο σε τέσσερα μέρη —«Αναστορώ τα παλαιά», «Βυζαντινός άνεμος», «Αρχαιότητα», «Μυθολογία»— ξετύλιγε την ιστορία των Ελλήνων του Πόντου από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι και τη μυθολογία μέσα από κείμενα, τραγούδια και θεατρικό. Όλα έγιναν σε καλλιτεχνική επιμέλεια και σενάριο του Αχιλλέα Λέρα.
Η γέννηση του Δία, ο χορός των χορών και η αυλαία του Φεστιβάλ
Ήταν η στιγμή που το κλάμα του Δία έφερε τους Κουρήτες —τους Πόντιους μιας άλλης εποχής— για να τον προστατεύουν από τον Κρόνο. Με βηματισμό γνήσιων παλικαριών, οι δεκάδες πυρριχιστές από τις πέντε περιφέρειες της ΠΟΕ έκαναν την εμφάνισή τους στο γήπεδο για να ρίξουν την αυλαία του Φεστιβάλ, χορεύοντας την κορωνίδα των ποντιακών χορών, τον πυρρίχιο χορό — ατσαπάτ’ και σέρρα. Μετά από το γονάτισμα, την τελευταία φιγούρα του χορού, ένωσαν τη γη και τον ουρανό, για να προστατεύσουν εκείνο το ξύλινο μπαούλο, που έφεραν οι πρόγονοί τους από τα βάθη των αιώνων. Μέσα του βρίσκεται η ιστορία και η μνήμη, ο πολιτισμός τους, το οποίο στη συνέχεια ήρθε και πήρε η νέα γενιά, η ελπίδα του μέλλοντος, με οδηγό την ελληνική σημαία, το σύμβολο των απανταχού Ελλήνων.
Δείτε τον χορό όπως τον κατέγραψε σε ζωντανή σύνδεση από το Facebook η κάμερα του ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ.gr, εδώ.
Έτσι έπεσε η αυλαία του 14ου Πανελλαδικού Φεστιβάλ στη Λάρισα. Έξι μήνες πριν από τη θλιβερή επέτειο της εκατονταετηρίδας… 19η Μαΐου!
Τέλος, προσφέρθηκαν αναμνηστικά διπλώματα στους ΣΠΟΣάρχες των πέντε συνδέσμων από τον πρόεδρο της ΠΟΕ και το Φεστιβάλ έκλεισε με ένα μικρό ποντιακό γλέντι στο χώρο του γηπέδου.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ανάμεσα στον κόσμο που παρακολούθησε το Φεστιβάλ ήταν και η πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων, Χριστίνα Σαχινίδου, σε ένα πνεύμα καλής συνεργασίας και ενότητας.
Κείμενο, φωτογραφίες: Βασίλης Καρυοφυλλίδης.
