Για περίπου έξι χρόνια, αξιοποίησε όποια πηγή σχετιζόταν με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και την ιεραποστολική δράση της στον Πόντο —μιας σχεδόν άγνωστης αλλά σημαντικής πτυχής της νεότερης ιστορίας του ελληνισμού στον Πόντο— κατά τον 19ο αιώνα, τόσο από αρχεία που βρίσκονταν στην «αιώνια πόλη», τη Ρώμη, όσο και στην Ελλάδα και την Αμερική. Ο δρ Νεότερης Ιστορίας, θεολόγος και επιστημονικός συνεργάτης της Έδρας Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ Θεοδόσης Κυριακίδης εξέδωσε αυτή την έρευνα σε βιβλίο —που στην ουσία αποτελεί μια βελτιωμένη μελέτη και επεξεργασμένη μορφή της διδακτορικής του διατριβής— με τίτλο Ρωμαιοκαθολικές αποστολές στον Πόντο κατά των 19ο αιώνα.
Για το βιβλίο, που θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά την Τετάρτη 19 Δεκεμβρίου 2018 στις 19:00 στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης, μίλησε στο ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ.gr ο συγγραφέας του, Θ. Κυριακίδης.
«Η παρούσα μελέτη αποτελεί βελτιωμένη και επεξεργασμένη μορφή της διδακτορικής μου διατριβής και υπήρξε καρπός πολυετούς ερευνητικής δραστηριότητας, σκοπός της οποίας ήταν η ανάδειξη μιας σχεδόν άγνωστης, αλλά σημαντικής πτυχής της νεότερης ιστορίας του Πόντου», αναφέρει, τονίζοντας ότι η πτυχή αυτή αφορά στην ιεραποστολική δραστηριότητα που ανέπτυξε εκεί η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Για την αναζήτηση των πηγών του, προς συγγραφή της συγκεκριμένης μελέτης, οδηγήθηκε στην αρχή του νήματος, εκεί δηλαδή απ’ όπου ξεκίνησαν οι ιεραπόστολοι, αλλά και όπου βρίσκεται η έδρα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, στη Ρώμη. «Στην “αιώνια πόλη” είχα την ευκαιρία, για πέντε περίπου χρόνια, να ερευνήσω στα διάφορα πλούσια αρχεία, τα οποία σχετίζονταν με το θέμα μου. Η δράση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στον Πόντο παρουσιάζεται για πρώτη φορά εκτενώς και μέσα από αρχειακές πηγές, καθώς στη σχετική διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν ελάχιστα κείμενα με απλές αναφορές, ενώ στην ελληνόφωνη δεν υπάρχει καμιά ουσιαστική συμβολή στο θέμα», τονίζει.
Η μελέτη του χωρίστηκε σε δυο κύρια μέρη. Στο πρώτο μέρος της εξετάζεται η χρονολογική ανάπτυξη της ρωμαιοκαθολικής ιεραποστολής, ενώ στο δεύτερο επιχειρήθηκε η διερεύνηση διάφορων ζητημάτων, που αφορούν την ιεραποστολή, ή με άλλα λόγια επιχειρήθηκε μια θεματική προσέγγιση στο ιεραποστολικό φαινόμενο στον Πόντο. Έτσι, στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζεται το εκπαιδευτικό, φιλανθρωπικό και ποιμαντικό έργο των ιεραποστόλων. Με το συγκεκριμένο έργο οι ιεραπόστολοι κατόρθωσαν να προσεγγίσουν τους ετερόδοξους κατοίκους της Ανατολής και να εδραιώσουν την παρουσία τους στον Πόντο. Σημαντικό να σημειωθεί είναι και το γεγονός πως στον Πόντο δραστηριοποιούνταν διάφορα τάγματα ιταλικής και γαλλικής προελεύσεως. «Η συνεργασία αλλά και ο ανταγωνισμός, που αναπτύχθηκε ανάμεσά τους, διαμόρφωσε το ιεραποστολικό πεδίο στον Πόντο από τη δεκαετία του 1880 και έπειτα», μας λέει ο Θ. Κυριακίδης. Χαρακτηριστικό της έντασης και του ανταγωνισμού, που δημιουργήθηκε μεταξύ των γαλλικών ταγμάτων των Ιησουιτών, των Μαριανών και των Αδελφών των Χριστιανικών Σχολείων με το ιταλικό τάγμα των Καπουκίνων, αναφέρει, είναι και το γεγονός πως το μεγαλύτερο μέρος των πληροφοριών που λαμβάνουμε από τα διάφορα αρχεία, σχετικά με τα υπόλοιπα τάγματα, αφορά ακριβώς αυτόν τον ανταγωνισμό.
Η μακρά ερευνητική του διαδρομή διήρκεσε περίπου με την παραμονή των τεσσάρων του χρόνων στη Ρώμη και συνεχίστηκε για δυο χρόνια στην Ελλάδα, όπως μας αναφέρει. Η έρευνα δηλαδή και η συγγραφή του διήρκεσαν συνολικά έξι χρόνια. «Αξίζει να σημειωθεί πως αρχικά, λόγω της άγνοιας της έκτασης του αρχειακού υλικού, καθώς ελάχιστα σχετικά δημοσιεύματα υπήρχαν, ο αρχικός προγραμματισμός της, υπό εκπόνησιν, έρευνας και εργασίας συμπεριελάμβανε και την προτεσταντική ιεραποστολική δραστηριότητα στον Πόντο. Έτσι, λοιπόν μετέβην αρχικά τον Ιανουάριο του 2008 στη Βοστώνη της Αμερικής, προκειμένου να μελετήσω το αρχειακό υλικό, που βρίσκεται αποθησαυρισμένο στην Houghton Library του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Η περίπου εξάμηνη παραμονή μου εκεί έληξε με την ανακοίνωση της υποτροφίας και την αναχώρηση προς τη Ρώμη, προκειμένου να διερευνηθεί η ρωμαιοκαθολική ιεραποστολική δραστηριότητα στον Πόντο, η οποία έμελλε να αποτελέσει πια και το αποκλειστικό ζητούμενο», σημειώνει.
Το υλικό για την συγγραφή του βιβλίου αντλήθηκε από το αρχείο της Προπαγάνδας (Congregazione per l’ evangelizzazione dei popoli) το Μυστικό Αρχείο του Βατικανού (Archivio Segreto Vaticano), το αρχείο του τάγματος των Ιησουιτών (Archivum Romanum Societatis Iesu), το Ιστορικό Αρχείο του Τάγματος των Καπουκίνων (Archivio Generale dell’ Ordine dei Frati Minori Cappuccini) και το Αρχείο της Γραμματείας του Κράτους του Βατικανού (Segreteria di Stato). Παράλληλα με την έρευνα στα αρχεία, ιδιαίτερα αποδοτική στάθηκε η εργασία του στις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες του Αντωνιανού Κολλεγίου (Collegio Antonianum), του Ουρβανιανού πανεπιστημίου (Università Urbaniana) και του ποντιφικού Ανατολικού Ινστιτούτου (Pontificio Istituto Orientale).
«Από την αρχειακή έρευνα στα αρχεία του Βατικανού για τη συγγραφή της διδακτορικής διατριβής ξεχώρισα τα αρχεία που μιλούσαν για τη Γενοκτονία του ελληνορθόδοξου πληθυσμού στον Πόντο και τα εξέδωσα σε χωριστή μελέτη το 2015 από την Αποστολική Διακονία της Ελλάδος με τον τίτλο Συμβολή στην έρευνα της Γενοκτονίας του ελληνορθόδοξου πληθυσμού στον Πόντο, όπου εκεί μέσα δημοσιεύονται ενδιαφέροντα έγγραφα των Καθολικών ιεραποστόλων για όλα όσα συνέβαιναν τη συγκεκριμένη περίοδο στον Πόντο», καταλήγει ο συγγραφέας.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κ & Μ. Αντ. Σταμούλη» και θα το προλογίσουν —όπως νωρίτερα αναφέραμε, την Τετάρτη 19 Δεκεμβρίου 2018 στις 19:00 στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης— ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Κωνσταντίνος Φωτιάδης και ο επίκουρος καθηγητής Ιστορίας του ΑΠΘ και υπεύθυνος της Έδρας Ποντιακών Σπουδών, Κυριάκος Χατζηκυριακίδης.
Βασίλης Καρυοφυλλίδης
