Μια εξαιρετική ομιλία με θέμα «Κρυπτοχριστιανισμός και κρυπτοχριστιανοί στον Πόντο και τη Μικρά Ασία, άλλοτε και τώρα» της ιστορικού – φιλολόγου Αναστασίας Δαβιδοπούλου, πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 15 Νοεμβρίου 2024, στο πνευματικό κέντρο της ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας από την Εύξεινο Λέσχη Ποντίων Κέρκυρας.
Ένα μικρό απόσπασμα από την ομιλία της κυρίας Αναστασίας Δαβιδοπούλου…
…Ο πρώτος που αποκάλυψε την πίστη του μετά την έκδοση του Χάτι Χουμαγιούν στην Τραπεζούντα ήταν ο Κρωμναίος Πέτρος-Σάββας Σιδηρόπουλος, ο οποίος υπηρετούσα ως κλητήρας στο ιταλικό προξενείο της Τραπεζούντας. Αποκαλύφθηκε στις 14 Μάη 1856 αφήνοντας το τουρκικό όνομα Πεχλίλ και αφού ομολόγησε τη χριστιανική του πίστη, στον γενικό διοικητή της πόλης Χαϊρεντίν πασά, αρνούμενος τρεις φορές, όπως όριζε ο νόμος, τον Ισλαμισμό αφέθηκε ελεύθερος να ασκεί τα χριστιανικά του καθήκοντα.
Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα η δυναμική επιτροπη πέτυχε την αναγνώριση και αποκατάσταση των πρώτων κρυπτοχριστιανών. Ολόκληρα χωριά των περιοχών Κρώμνης, Ματσούκας, Σουρμένων, Σάντας, Ιμέρας, το ένα μετά το άλλο σήκωσαν τη σημαία της εθνικοθρησκευτικής επανάστασης, αποκαλύπτοντας το μυστικό που έκρυβαν τόσους αιώνες. 30.000 κρυπτοχριστιανοί καταγράφτηκαν ως χριστιανοί από τις επιτροπές που είχαν συσταθεί το 1857. Χαρακτηριστικό είναι και ένα περιστατικό που περιγράφει ο φαρμακοποιός Θεόδωρος Παρασκευόπουλος από τη Δράμα. Το άκουσε από απόγονο ενός κρυπτοχριστιανό παπά, του Μολλά Βαϊζογλου από το Καπίκιοϊ της Ματσούκας:
Στην έδρα της επαρχίας Τσεβισλίκ, σε απόσταση 27 χλμ. Από την Τραπεζούντα, εγκαταστάθηκε, σύμφωνα με τον νόμο, μικτή επιτροπή, της οποίας τα μέλη ήσαν ο Έπαρχος, ο στρατιωτικός διοικητής και ο μολλάς, που ονομαζόταν Μολλά Βαϊζογλου. Στην επιτροπή αυτή προσέρχονταν οι κρυπτοχριστιανοί των γειτονικών χωριών, από την ανατολή ως τη δύση του ηλίου. Δήλωναν ότι είναι χριστιανοί και γράφονταν και με το χριστιανικό όνομά τους στα μητρώα, δίπλα στο παλιό τουρκικό τους όνομα. Την τελευταία ημέρα της προθεσμίας των δηλώσεων, όταν διαπιστώθηκε ότι κανένας άλλος δεν περίμενε να εγγραφεί, με τη δύση του ηλίου ο έπαρχος ετοιμάστηκε να υπογράψει και να σφραγίσει το σχετικό πρακτικό […]. Τότε ο Μολλά Βαϊζογλου τους είπε:
“Μη βιάζεστε, περιμένετε”.
“Τι να περιμένωμεν”; Απάντησε ο καϊμακάμης, “αφού ο ήλιος έδυσε και δεν έμεινε κανένας”.
“Με συγχωρείτε”, είπε ο σαρικοφόρος Μολλάς. “Έμεινε ένας και αυτός είμαι εγώ”.
Κι έκπληκτοι οι παρευρισκόμενοι Τούρκοι είδαν τον αντιπρόσωπο του Μωάμεθ να βγάζει το έμβλημα της μουσουλμανικής ιερωσύνης, το σαρίκι του, να το τοποθετεί με ευλάβεια πάνω στο γραφείο του επάρχου και απευθυνόμενος στο γραμματέα της επιτροπής να του λέει: “Γράφε! Γεώργιος Κηρυττόπουλος, επάγγελμα ιερέας”!(Φωτιάδης Κ., Οι εξισλαμισμοί και η προσφορά των κρυπτοχριστιανών στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, εκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1974).
