Σήμερα για πολλούς ανθρώπους στον κόσμο, που ακολουθούν ευλαβικά το παλαιό ημερολόγιο, είναι Πρωτοχρονιά. Αρκετοί από τους «παλαιοημερολογίτες», βρίσκονται και στη σημερινή Τουρκία, στην περιοχή του Πόντου, στα ελληνόφωνα χωριά της Τραπεζούντας και της ευρύτερης περιοχής. Η λαογράφος-συγγραφέας Μυροφόρα Ευσταθιάδου, επέλεξε και πάλι να βρίσκεται κοντά στη γενέτειρα ων προγόνων της αυτές τις μέρες, μαζί με μια ομάδα Μωμόγερων, και περιγράφει μέσα από ένα δικό της κείμενο —με πολλά μηνύματα— στο Facebook όλα όσα διαδραματίστηκαν.
Το κείμενο, παρακάτω, παρατίθεται αυτούσιο:
“Να έμν΄ αητέν΄ς και ν΄ έπινα Μανδρακενής νερόπον…”
Σήμερα, 13 Ιανουαρίου, παραμονή πρωτοχρονιάς με το παλαιό ημερολόγιο, κάτω από το Παλαιόκαστρο της Ζάβερας, που στέκεται ως φύλακας του περάσματος της Μανδρακενής στο βάνδον των Ματσουκαίων, δίπλα από το αλμυρό, θαλασσινό (!) νερό της Ζάβερας (tuzlu su) που σταμάτησε η ροή του σήμερα, τη μαγική στιγμή της αλλαγής του έτους, δίπλα στα ορμητήρια των αυτοκρατορικών δυνάμεων της Άνω Ματσουκας, κάτω από τα γνώριμα τοπωνύμια Ψαρολίμν΄, Λεφτοκαρέν΄, Ζευτήλ΄, Λευκέν, Αε-Σωτήρα και στα χωριά Ζάβερα, Φαργανάντων, Μελιανάντων, Τσαχαράντων, Στάμαν, Κουνάκαλη, Κρένασα, Αδολή, Ποντίλα, Γιαννάντων, Γιαννακάντων, είδαμε τον Τρανόν Μωμό΄ερον τη Ζάβερας, τον διάβολον, τον Ροκτσούπ΄ τον γραμματικόν, τον Κοτσαμάνον και την Κοτσάκαρην, τον κισπετλήν Τελίκανλην και τη Νύφεν, τον κουμπάρον, την κουμπάρσαν, τον Άρκον και τον Αρκουδάν, τον Γιατρόν, τον Μαμωνάν, τον τουλουμτσήν, τον Τσαλκουτσήν και όλους όσοι περιγράφονται στο “Καλαντόνερον” του Γεωργίου Ζερζελίδη, με όλους τους διαλόγους στην ποντιακή διάλεκτο:
“Ποίος είμαι;
Κανείς ΄κ είμαι!
΄ς σου κοσμί΄ την τσάρχαν κείμαι!
Όθεν έρχουμ΄ εκεί πάγω
κι ήντιαν έν΄ γραφτόν ευτάω!
Τ΄όνεμα μ΄ π΄ αν θέλ΄τς να παίρ΄ς,
αδελφό μ΄ έτον Οπέρ΄σ΄!
Έρθα ΄γώ κι ακούω Οφέτος
κ΄ έχω ημέρας με το μέτρος!”
Οι παραλλαγές των Μωμό΄ερων του Πόντου, της Μικράς Ασίας, του βαλκανικού χώρου, της Ιβηρικής χερσονήσου είναι εκατοντάδες, όλες με ομάδες μεταμφιεσμένων με στόχο την ευετηρία. Δεν έχουν επιβιώσει όλες στο πέρασμα του χρόνου (όπως η παραλλαγή της ΛΙβεράς, που η επιβίωσή της και το πέρασμα από τη μια γενιά στην άλλη βοήθησε την ένταξή της στο διεθνή κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO).
To αν κάποια παραλλαγή είναι “πανάρχαιη”, “βυζαντινή”, “οθωμανοκρατίας” ή νεωτερική, ελάχιστη σημασία έχει για τη Λαογραφία. Η Λαογραφία αρκείται να μελετά τί πιστεύει ο λαός, δεν είναι ούτε Ανακριτική, ούτε Εισαγγελική έρευνα. Και αν ο λαός πιστεύει σε μαγικά στοιχεία, σε περήδες, σε πανάρχαια στοιχεία, η γνώμη μας περισσεύει.
Με σεβασμό στην αυθεντικότητα κάθε συναισθήματος (γιατί τα συναισθήματα που ζήσαμε είναι πέρα για πέρα αυθεντικά), οι επιβιώσεις και οι αναβιώσεις λειτουργούν (εκτός από ευετηριακά και ψυχαγωγικά) και θεραπευτικά στο τραύμα του ξεριζωμού….ένα τραύμα που μεταφέρθηκε και στους απογόνους των προσφύγων, οι οποίοι αναζητούν τρόπους επανασύνδεσης της οικογενειακής τους ιστορίας και ένταξης της ατομικής ταυτότητάς τους στο χώμα που μετουσιώνεται από αίμα προγόνων.
Το αναφαίρετο δικαίωμα της νοσταλγίας, της αθεράπευτης αυτής αρρώστιας (Ελ. Ελευθεριάδης), δίνει το δικαίωμα στον καθένα να αναζητά το “φως” που θα φωτίσει τις εικόνες των αφηγήσεων των προγόνων μας, που θα ζωντανέψει τους μαρμαρωμένους ήρωες του τόπου…
Τη διοργάνωση ανέλαβε ο πρόεδρος του χωριού Φαργανάντων, Selahettin Erdoğan, με τη συμπαράσταση του Fahrettin Erdoğan, τους οποίους και ευχαριστούμε ιδιαίτερα.
Η ευθύνη της αναβίωσης ανήκει στον Ζαβερέτε Κώστα Αλεξανδρίδη.
Η μελωδία της παραλλαγής Ζάβερας (διαφορετική από τη γνωστή μελωδία), διασώθηκε από το αρχείο του Στάθη Ευσταθιάδη.
Κι εμείς, ντόπιοι κάτοικοι και 50 επισκέπτες από Ελλάδα, ήμασταν ιδιαίτερα τυχεροί που συμμετείχαμε σ΄αυτή τη μέθεξη, στα Μωμο΄έρια – Kalandar του Χαψίκιοϊ.
Χαρούμενοι άνθρωποι, με τις καρδιές να χτυπούν στον ίδιο ρυθμό, ένα ρυθμό πατρίδας, υποδέχονται το νέο έτος.
Αφήστε τους λαούς να υποδεχτούν τη νέα χρονιά μαζί, μπας και είναι καλύτερα τα επόμενα χρόνια..
Είμαστε αιώνιοι “αιχμάλωτοι” της πατρίδας, όλβιοι κάθε φορά που γευόμαστε τους καρπούς της γλυκιάς τούτης γης…
Πάντα και του χρόνου!
