Ο μήνας Ιούνιος στον Πόντο λέγεται «Θερ’νός», αλλά κυρίως «Κερασινός» ή αλλιώς «Κερασάρτς». Καθ’ ότι στη διάρκεια του ωρίμαζαν τα κεράσια, τα ξακουστά κεράσια του Πόντου. Άλλωστε την Κερασούντα τη θεωρούσαν πατρίδα της κερασιάς.
«Ο Κερασινός φέρ’ τον ήλον, κοκκινίζ’ κ’ ευτάει σε μήλον»
Λέξεις και ονόματα
Η γενική του μήνα «Κερασινού» απέκτησε επιρρηματική σημασία και δηλώνει: κατά τη διάρκεια του Κερασινού (Ιουνίου). Έχουμε και αρκετές λέξεις στα διάφορα μέρη, με πρώτο συνθετικό τη λέξη «Κερασινός».
- Έτσι στην Τραπεζούντα και Σάντα έχουμε το επίθετο ουδετέρου γένους το «κερασινέσιν» και «κερασινέσ’». Που παράγεται από το «κερασινός» και την κατάληξη «-εσιν», που σημαίνει αυτό που παράγεται κατά το μήνα Ιούνιο. Π.χ. «κερασινέσ’ βούτορον».
- Στη Χαλδία υπήρχε και το όνομα η «Κεράσα» και συνώνυμο η «Κερασία». Όνομα που δίνανε σε αγελάδες που γεννήθηκαν τον μήνα Ιούνιο.
Επίσης λέγανε το «κερασάπιν», από το «κερασινάπιν», που παράγεται από το «κερασινός» και «άπιον» (αρχαίο ουσιαστικό, που σημαίνει αχλάδι). Δηλαδή όχι μόνο το αχλάδι που ωριμάζει τον Ιούνιο, αλλά και το δέντρο.
Μάλιστα για τη γυναίκα που είχε χείλη σαν κεράσια, έλεγαν πως ήταν «κερασόχειλος».
Το «κεράσιν» (πληθ. τα κεράσα) είναι το δέντρο κερασιά και ο καρπός. Υποκοριστικό το «κερασόπον»:
«Ούμπαν ακούς πολλά κεράσα, μικρόν καλάθ’ έπαρ’ κι άμε (πήγαινε)»
Εκφράσεις για τον Ιούνιο
Οι Έλληνες του Πόντου κάνανε τραγούδι τις ιδιότητες του μήνα αυτού, λέγοντας:
«Ο Κερασινόν φέρ’ τον ήλον, κοκκινίζ’ κ’ ευτάει σε μήλον»
Σε άλλες παραλλαγές χρησιμοποιούσαν τις παρακάτω εκφράσεις:
- Στη Κρώμνη: «Ο Κερασινόν φέρ’ ήλιον και μαραίν’τσε άμον μήλον».
- Στο Σταυρί: «Έρθεν ο Κερασινόν, έγκεν φύλλον πράσινον».
- Στα Σούρμενα: «Έρθεν ο Κερασινός, ο καιρός έν’ κόκκινος».
Του Αγίου Πνεύματος
Μέσα στον Ιούνιο τύχαινε συνήθως και η κινητή γιορτή (όπως τη λέγανε στα Κοτύωρα) του Αγίου Πνεύματος.
«Τ’ Αε-Πνευμάτ’» ή «τ’ Α-Πνεμάτ’» ή «τα’ Αε-Πνεύματονος»
Αυτή την ημέρα δεν κοιμόντουσαν, για να μη γίνουν υπνοσάκουλα! Επίσης δεν ανέβαιναν σε δέντρα, ούτε λούζονταν στη θάλασσα. Γιατί πίστευαν πως η μέρα αυτή έχει την κακή της ώρα.
Ταφικό Έθιμο
Επίσης, σε κάποιες περιοχές του Πόντου, του Αγίου Πνεύματος λάμβανε χώρα το επονομαζόμενο και Ταφικό Έθιμο. Συγγενείς και φίλοι των νεκρών, επισκέπτονταν τα νεκροταφεία και τρώγανε «μαζί με τους πεθαμένους».
Τ’ Αε Πνευμάτ’ επέναμε ’ς σα ταφία και έτρωγαμε με τ’ αποθαμέντς
Τα μνήματα πλένονταν και αφού γινόντουσαν τα τρισάγια από τον Ιερέα, κατόπιν έστρωναν γιορτινό τραπέζι. Προσφέροντας ποικιλία Ποντιακών εδεσμάτων και κερνώντας κρασί ή οποιοδήποτε άλλο ποτό… θα ήθελε ο μακαρίτης.
Τ’ Αγιλουτρουπί
Στις 24 Ιουνίου ο λαός μας τιμά το Γενέθλιον του Ιωάννου του Προδρόμου. Μέρα που είναι πολύ κοντά στις 21 Ιουνίου, τότε που γίνονται οι θερινές τροπές (ηλιοστάσιο) του ήλιου. Γι’ αυτό και ο Αϊ-Γιάννης, στον Ελλαδικό χώρο, έχει πάρει πολλά και διάφορα ονόματα:
Αϊ-Γιάννης Κλήδονας, Λαμπαδιάρης, Λαμπαδιστής, Φανιστής, Λιοτρόπης, Ριζικάρης κ.α.
Στον Πόντο τον Άγιο Ιωάννη τον λένε Αγιλουτρούπ’
Ειδικότερα, στον Πόντο ο Αϊ-Γιάννης είχε διάφορες ονομασίες:
- «Λουτρόπου» ή και «Αι-Γιάννης» στην Ινέπολη.
- «Λουτρόπ’» στην Κερασούντα.
- «Λουτρόπον» στη Σινώπη από το ουσιαστικό «λουτρούπης». Που παράγεται από το αρχαίο ουσιαστικό «ηλιοτρόπιον».
- «Τ’ Αελουτρουπί’» στη Χαλδία, που παράγεται από το επίθετο «Άγιος» και το ουσιαστικό «ηλιοτρόπιο».
- Ο «Αγιλουτρούπης», γενική «τ’ Αγιλουτρουπί’», στην Κερασούντα.
- «Τ’ Αγιλουτρούπ’» στην Τραπεζούντα.
Έτσι τον Ιούνιο ειδικά, επειδή γίνονται οι θερινές τροπές του ήλιου, όσα έθιμα ή γιορτές υπάρχουν συνδέθηκαν με αυτές. Έτσι και η 24η Ιουνίου συνδέθηκε με το θερινό ηλιοτρόπιο.
Στον Πόντο, ίσως όχι σε όλες τις περιοχές, γιορταζόταν η 24η Ιουνίου. Χαρακτηριστικό του εορτασμού στις 23-24 Ιουνίου είναι οι φωτιές. Ένα πανάρχαιο έθιμο, που οι ρίζες του χάνονται στα βάθη των αιώνων. Συμπλήρωμα της γιορτής ήταν ο κλήδονας.
Την παραμονή της γιορτής (23 Ιουνίου), στη Σινώπη, οι νοικοκυρές έπρεπε να καθαρίσουν τα σπίτια, να ξεσκονίσουν και να σφουγγαρίσουν, περιμένοντας τις τύχες. Γιατί ο Αϊ-Γιάννης πίστευαν ότι φέρνει τύχη.
Πηγή: lelevose.gr και από το Παράρτημα 19 του «Αρχείου Πόντου»: Έλσας Γαλανίδου-Μπαλφούσια, «Ποντιακή Λαογραφία,Οι 4 εποχές και οι μήνες τους», Αθήνα 1999.
