Του Αγίου Πνεύματος είναι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης, είναι η μέρα που το πνεύμα του Θεού κατέβηκε στη γη με τη μορφή πύρινων γλωσσών, πάνω από τα κεφάλια των Αποστόλων.
Σε πολλά μέρη του Πόντου, κατά πληροφορίες του Π. Μελανοφρύδη, η γιορτή του Αγίου Πνεύματος, τ’ Ας Πνευμάτ ‘, ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς. Οι γυναίκες μετά την εκκλησία έφερναν πάνω στους τάφους των νεκρών τους φούστορον, σιτλίν και ξύγαλα και αφού ο ιερέας έψαλλε την επιμνημόσυνη δέηση σε όλους τους τάφους, κάθονταν τριγύρω από τους τάφους και έτρωγαν τα προσφερόμενα φαγητά, ενώ στο σπίτι πριν από το φαγητό τρώγανε τρία κουταλάκια ξύγαλα (γιαούρτι).
Τα ίδια σχεδόν μαρτυρεί και ο Μητροπολίτης Νευροκοπίου, Αγαθάγγελος για το χωριό Χόψα.
Αυτή τη μέρα στο χωριό όλες οι οικογένειες, πλούσιες και φτωχιές, ετοίμαζαν διαφορά φαγητά, καθώς και ένα φαγητό που αγαπούσε ιδιαίτερα ο πεθαμένος τους και τα έβαζαν σε χάλκινα πιάτα με χάλκινο σκέπασμα, για να μείνει ζεστό το φαγητό. Όλα αυτά τα έβαζαν στο σινί, δηλαδή μεγάλο χάλκινο δίσκο, και μετά την απόλυση της εκκλησίας πήγαιναν όλοι δύο νεκροταφείο.
Το σινίν το έβαζαν στον τάφο και ο ιερέας περνούσε απ’ όλους τους τάφους διαβάζοντας τρισάγιο, ενώ οι πιστοί τον φίλευαν ή με χρήματα ή με φαγώσιμα. Μετά το τρισάγιο κάθονταν κυκλικά στο τραπέζι οι συγγενείς και έτρωγαν μιλώντας για τις αρετές του νεκρού τους.
Αν τύχαινε να έρθει στο χωριό κάποιος ξένος, συναγωνίζονταν ποιος θα τον πρωτοπάρεί σ’ αυτό το νεκρικό τραπέζι.
Η τελετή αυτή δεν έμοιαζε καθόλου με το Ψυχοσάββατο, που μοίραζαν κόλλυβα και φετίρα (πίτες), δείχνοντας έτσι τη λύπη τους. Το τραπέζι την ημέρα του Αγίου Πνεύματος ήταν εκδήλωση της μεγάλης χαράς τους.
Στην Ροδόπολη του Πόντου την ημέρα του Αγίου Πνεύματος δεν επιδίωκαν να κοιμηθούν, για να μην φύγει το πνεύμα τους.
Το ίδιο μαρτυρεί και ο Άνθιμος Παπαδόπουλος για τις περιοχές Σάντα και Χαλδία, λέγοντας: “Φεύ’ το πνέμαν”, μια πρόληψη κατά την οποία φεύγει ο νους αυτού που κοιμάται την ημέρα της γιορτής. (Πνέμαν=1. πνοή ανέμου, 2. νους και ψυχή).
Στα Κοτύωρα οι κάτοικοι πίστευαν ότι την ημέρα του Αγίου Πνεύματος οι ψυχές είναι έξω στον κόσμο και γι’ αυτό έπρεπε να είναι άγρυπνοι, για να μην πάει και το δικό τους πνεύμα, μέσα στον ύπνο, μαζί με τα άλλα και επισκεφθεί τον Άδη.
Επίσης δεν ανέβαιναν στα δέντρα, ούτε έμπαιναν στη θάλασσα, γιατί πίστευαν πως η μέρα αυτή έχει την κακή της ώρα.
Οι πληροφορίες πάρθηκαν από το βιβλίο: Ποντιακή Λαογραφία, Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, Αρχείον Πόντου
