Στις 4 Δεκεμβρίου (4 Δεκεμβρίου/ 17 με το παλαιό ημερολόγιο) γιορτάζει η Αγία Βαρβάρα, η οποία καταγόταν από τον Εύξεινο Πόντο. Υπάρχουν δυο εκδοχές για το τόπο της γέννησής της. Σύμφωνα με μια παράδοση ήταν από τη Μερζιφούντα της Αμάσειας, ενώ υπάρχει και η εκδοχή ότι καταγόταν από τη Νικομήδεια.
Η Αγία Βαρβάρα, σύμφωνα με το βίο της, ήταν μια όμορφη κοπέλα, η οποία προερχόταν από πλούσια οικογένεια. Ο πατέρας της, ο Διόσκουρος, ο οποίος ήταν φανατικός ειδωλολάτρης, της είχε μεγάλη αδυναμία. Με σκοπό να την προστατέψει από μνηστήρες, την είχε κλεισμένη σε ένα πύργο. Όντας απομονωμένη, παρατηρούσε από το παράθυρο τη φύση και αναρωτιόταν πως μπορεί όλα αυτά να ήταν δημιούργημα των πέτρινων και των ξύλινων θεών που πίστευε, τόσο φανατικά, ο πατέρας της. Την απάντηση στο ερώτημά της της έδωσε μια κρυπτοχριστιανή που την είχε προσλάβει ο πατέρας της να την υπηρετεί. Της μίλησε για τον Χριστό, λέγοντάς της λεπτομέρειες σχετικά με τα θαύματα και τη διδασκαλία του. Η Βαρβάρα, ακούγοντάς την με προσοχή, ασπάστηκε τον χριστιανισμό. Φυσικά στην αρχή δεν είχε εκμυστηρευτεί την πίστη της αυτή στον πατέρα της.
Κάποια στιγμή ο πατέρας της, προκειμένου να μην πηγαίνει στα δημόσια λουτρά, αποφάσισε να φτιάξει ένα λουτρό αποκλειστικά για εκείνη. Το αρχικό σχέδιο ήταν να υπάρχουν δυο παράθυρα. Η Βαρβάρα, όμως, είπε στους εργάτες να δημιουργήσουν ένα ακόμα. Όταν ο πατέρας της είδε αυτή την αλλαγή, την ρώτησε για ποιο λόγο ήθελε και τρίτο παράθυρο. Τότε η Αγία του εκμυστηρεύτηκε πως το έκανε για να τιμήσει την Αγία Τριάδα. Η απάντηση της αυτή εξόργισε τον πατέρα της, ο οποίος, όπως είπαμε και παραπάνω, ήταν φανατικός ειδωλολάτρης, με αποτέλεσμα να τη χτυπήσει αλύπητα, με σκοπό να την κάνει ν΄αλλάξει γνώμη. Εκείνη, όμως, ήταν ανένδοτη.
Τότε την πήγε στον ηγεμόνα Μαρκιανό, ο οποίος ήταν φανατικός εχθρός των χριστιανών, λέγοντάς του, μάλιστα, να μην τη λυπηθεί και να τη βασανίσει σκληρά. Στην αρχή ο Μαρκιανός προσπάθησε να την πείσει να αλλάξει την πίστη της, όμως, εκείνη του απάντησε, «Εγώ δεν προσκυνώ τα είδωλα. Προσκυνώ μόνο τον Κύριό μου και Θεό μου, τον Ιησού Χριστό. Λατρεύω τον Δημιουργό του ουρανού και της γης. Δεν θα με κάνεις να τον αρνηθώ για τα ψεύτικα είδωλά σου. Εμπρός, λοιπόν, κάνε ό,τι νομίζεις». Έπειτα από αυτή την απάντηση, ο Μαρκιανός εκνευρίστηκε πολύ και διέταξε να μαστιγωθεί χωρίς έλεος. Μετά από αυτό το βασανιστήριο, κλείστηκε σε ένα κελί. Τότε της εμφανίστηκε ο Κύριος και της είπε να μην φοβηθεί και να μην λυγίσει. Ταυτόχρονα, οι πληγές στο κορμί της επουλώνονταν.
Βλέποντάς το αυτό ο Μαρκιανός και μη μπορώντας να το εξηγήσει, της λέει πως οι θεοί στους οποίους πιστεύει αυτός, την λυπήθηκαν και τις γιάτρεψαν τις πληγές. Στη συνέχεια, θέλοντας να την ταπεινώσει, διατάζει να διαπομπευτεί γυμνή. Όμως, ενώ έβγαζαν τα ρούχα της, άλλα ωραιότερα εμφανίζονταν πάνω της. Ο ηγεμόνας, εξαγριωμένος, διέταξε τον αποκεφαλισμό της , ο οποίος και πραγματοποιήθηκε από τον ίδιο της τον πατέρα, ύστερα από επιθυμία του ίδιου. Μόλις λοιπόν, αποκεφάλισε την κόρη του, ως Θεία Δίκη, τον χτύπησε κεραυνός και πέθανε κι εκείνος.
Τον τιμωρό, αυτό, κεραυνό συμβολίζουν τα πυρά του πυροβολικού και γι΄αυτό το λόγο το 1829 καθιερώθηκε ως προστάτιδα του ελληνικού πυροβολικού.
Στον Πόντο, σε μικρή απόσταση από το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, είχε χτιστεί εκκλησία στη μνήμη της. Κοντά στην εκκλησία της, λίγο πριν οι Τούρκοι καταστρέψουν το μοναστήρι, οι μοναχοί έκρυψαν την εικόνα της Παναγίας Σουμελά, την οποία το 1931, ο μοναχός Αμβρόσιος ξέθαψε και έφερε στην Ελλάδα.
